دوکدان و جامه زنان فرستادن خسروپرویز برای بهرام چوبینه نیز از دیگر محتوای شاهنامه است که زنان را از جنسی فرودست نشان می دهد که لباس شان مایه تحقیر است برای مردان.
اما در شاهنامه بعضا می بینیم که زن همه کاره است؛ یا آب آوردن مربوط به زن است. زن علاوه بر اینکه به زندگی و حیات مربوط است در جوامع کهن کشاورزی نقشی مهمتر از مرد داشت. در واقع زن کشاورز همه کاره بود و خانواده را می چرخاند.
در شاهنامه فرّ و بزرگی از مادر هم منتقل می شود. ایرج پسر فریدون دختری داشت که منوچهر، شاه ایران، پسر او بود. مادر فرود یعنی جریره به فرود می گوید:
نژاد تو از مادر و از پدر
همه تاجدار و همه نامور
ج 4، داستان فرود / ب 473
در رستم و اسفندیار هر دو پهلوان به نژاد مادری خود فخر می کنند، رستم بعد از فخر به نسب پدری خود گوید:
همان مادرم دخت مهراب بود
بدو کشور هند شاداب بود
که ضحّاک بودیش پنجم پدر
ز شاهان گیتی برآورده سر
نژادی از این نامورتر کراست؟
خردمند گردن نپیچد ز راست
ج 6، داستان رستم و اسفندیار / ب 660
اسفندیار هم می گوید:
همان مادرم دختر قیصر است
کجا بر سر رومیان افسر است
همان قیصر از سلم دارد نژاد
ز تخم فریدون با فرّ و داد
همان سلم پور فریدون گرد
که از خسروان نام شاهی ببرد
همان / ب 694
یکی از دلایلی که برکنارکننده شاه با دختر او ازدواج می کرد همین بود تا مشروعیت بیابد و فرزند او صاحب فرّ باشد، چنان که اردشیر بابکان با دختر اردوان ازدواج کرد.
در جانشینی داریوش کبیر دو نفر نامزد بودند یکی آرتوبازانس پسر بزرگ که از زنی معمولی بود و دیگر خشایارشا پسر کوچک تر که مادرش آتوسا دختر کوروش بود و لذا خون هخامنشی داشت و به همین سبب او را برگزیدند. البته هرودت این گونه استدلال می کند که خشایارشا پسر دوران شاهی بود اما آرتوبازانس فرزند دوران قبل از شاهی داریوش بود. «ادی» در آیین شهریاری در شرق، این سخن را درست نمی داند.
هرمس
سیروس شمیسا
