کتاب فروید برای معماران

«فروید برای معماران»، نوشته دکتر جان ایبل، اثری موجز اما پرعمق است که در نوامبر ۲۰۲۰ توسط انتشارات راتلج و در قالب مجموعه‌ی متفکران برای معماران منتشر شد. این کتاب گفت‌وگویی تازه میان دو قلمرو به ظاهر دور از هم روانکاوی و معماری برقرار می‌کند و با نگاهی نو، فضاهای معماری را نه تنها به عنوان سازه‌های مادی، بلکه به مثابه بازتاب نیروهای ناخودآگاه انسان معرفی می‌کند. جان ایبل، پژوهشگری شناخته‌شده در حوزه طراحی معماری مدرن، تجربه زیبایی‌شناختی و نظریه انتقادی شهری، در این اثر فروید را از جایگاه یک نظریه‌پرداز دور و انتزاعی بیرون می‌آورد و او را به مثابه تحلیلی زنده و کاربردی برای فهم محیط ساخته‌شده قرار می‌دهد. به این ترتیب، خلاقیت، تجربه فضایی و قضاوت‌های زیبایی‌شناختی معماری در پرتو مراحل رشد روانی و سازوکارهای ناخودآگاه بازخوانی می‌شوند.
کتاب با ساختاری مرحله‌به‌مرحله پیش می‌رود و موضوعاتی همچون نسبت روانکاوی و معماری، نقش مدرنیته وین در اندیشه فروید، تجربه زیبایی‌شناختی، مفهوم فرم‌های باز و بسته، شبیه‌سازی معماری در پیوند با میل و امر واقعی، و فضاهای اجتماعی مبتنی بر مراحل رشد فرویدی را بررسی می‌کند. در فصل پایانی، ایبل راه را برای مطالعه‌ی بیشتر و پیوندهای میان‌رشته‌ای تازه می‌گشاید. آنچه این اثر را متمایز می‌سازد، جسارت در ترکیب مفاهیم پیچیده روانکاوی با نظریه معماری است؛ تلفیقی که نشان می‌دهد فضاها صرفا ساخته‌های فیزیکی نیستند، بلکه لایه‌هایی روانی و عاطفی نیز در شکل‌گیری آن‌ها دخیل است. به همین دلیل، فروید برای معماران علاوه بر ارزش نظری، راهنمایی مقدماتی و قابل‌فهم برای دانشجویان معماری، طراحان و خوانندگان علاقه‌مند به فلسفه و روانکاوی نیز به شمار می‌رود. با وجود زبان تخصصی، این کتاب مورد توجه خوانندگان بین‌رشته‌ای قرار گرفته است. برخی آن را به دلیل اختصار و وضوح ساختاری، مدخلی ارزشمند به روانکاوی معماری دانسته‌اند، هرچند چگالی مفاهیم فرویدی در برخی بخش‌ها می‌تواند انتزاعی یا دشوار به نظر برسد.
در نهایت، این اثر سفری است به درون لایه‌های روانی معماری؛ سفری که خواننده را فرا می‌خواند تا فضاها را همچون روایت‌هایی عاطفی و ذهنی بنگرد که از مراحل رشد روانی، حافظه، میل و سرکوب شکل می‌گیرند.