کتاب آموزش کنترپوان

کتاب «آموزش کنترپوان» نوشته‌ی یوهان یوزف فوکس، یکی از آثار کلاسیک موسیقی نظری در تاریخ غرب است. این کتاب که در سال ۱۷۲۵ در وین منتشر شد، بخشی از اثر بزرگ‌تر فوکس به نام «گام‌هایی به سوی پارناسوس» است. هدف فوکس در این کتاب آموزش کنترپوان یا فن ترکیب خطوط ملودیک مستقل بود؛ دانشی که در موسیقی دوره‌ی باروک و پیش از آن، اساس آهنگ‌ سازی به شمار می‌رفت. وی در مقدمه‌ی کتاب توضیح می‌دهد که روش خود را از مطالعه‌ی آثار پالسترینا، آهنگ ‌ساز ایتالیایی قرن شانزدهم، الهام گرفته است. پالسترینا برای او نمونه‌ی کامل هماهنگی و خلوص ملودیک بود و از نظر او می‌توانست الگوی آموزش علمی کنترپوان قرار گیرد. از همین‌ رو، کتاب در واقع نوعی بازسازی نظام‌مند سبک پالسترینا است و به همین دلیل، بعدها از آن با عنوان «کنترپوان پالسترینایی» یاد کردند. فوکس در این اثر نسبتا کوتاه خود، دو شخصیت خیالی استاد و شاگرد را تصویر پردازی می‌کند که ذیل گفتگوی آن‌ها، استاد به شاگرد مباحث کنترپوان را آموزش می‌دهد. در هر مرحله از آموزش، قواعد دقیق مربوط به فواصل، حرکت صداها و اجتناب از ناهماهنگی‌ها بیان می‌شود. نویسنده با تأکید بر «قانون طبیعی گوش» و «زیبایی در سادگی»، سعی دارد نشان دهد که قوانین کنترپوان صرفا قراردادی نیستند، بلکه بر حس شنوایی و منطق موسیقایی استوارند. از نظر تاریخی، این کتاب و به طور کلی «گام‌هایی به سوی پارناسوس»، به سرعت به کتاب درسی اصلی آهنگ ‌سازی در سراسر اروپا تبدیل شد. یوزف هایدن با دقت آن را مطالعه کرده است، موتسارت نسخه‌ای از آن داشت و از فوکس به عنوان استاد نظری خود یاد می‌کرد، و بتهوون نیز برای تمرین کنترپوان از روش او استفاده می‌کرد. حتی در قرن نوزدهم و بیستم، به هنگامی که نظریه‌های هارمونی مدرن رواج یافتند، آموزش کنترپوان فوکسی همچنان پایه‌ی تمرین آهنگ ‌سازی در کنسرواتوارها باقی ماند.