کتاب نشانه شناسی ایموجی

کتاب «نشانه‌شناسی ایموجی: پیدایش زبان بصری در عصر اینترنت» نوشته مارسل دانسی، استاد بازنشسته نشانه‌شناسی و انسان‌شناسی زبان‌شناختی، نخستین بار در نوامبر ۲۰۱۶ توسط انتشارات بلومزبری آکادمیک منتشر شد و بخشی از مجموعه «پیشرفت‌های بلومزبری در نشانه‌شناسی» به شمار می‌آید. دانسی در این اثر غیرداستانی، تلاش می‌کند پدیده‌ای را بررسی کند که در ظاهر ساده و سرگرم‌کننده است، اما در عمق خود حامل پیچیدگی‌های نشانه‌شناختی، فرهنگی و معناشناختی قابل توجهی است: ایموجی‌ها. او از همان ابتدا روشن می‌کند که ایموجی دیگر صرفا زینت پیام‌ها نیست، بلکه به یکی از مهم‌ترین ابزارهای ارتباطی عصر دیجیتال بدل شده است؛ ابزاری که می‌تواند معنا را منتقل کند، بار عاطفی را تنظیم کند و خلاهای گفتاری نوشتار آنلاین را پر کند. دانسی تحلیل خود را در قالب ده فصل سامان می‌دهد و با مقایسه ایموجی با نظام‌های نوشتاری سنتی آغاز می‌کند. این مقایسه او را به این نتیجه می‌رساند که مانند هر شیوه نوشتاری، ایموجی نیز محصول یک عمل اجتماعی است؛ عملی که در آن کاربران دائما نشانه‌ها را می‌آفرینند، بازتفسیر می‌کنند و در کاربردهای نو قرار می‌دهند. او سپس وارد کارکردهای متنوع ایموجی می‌شود-از نقش هم‌سخنی آن در حفظ ارتباط اجتماعی گرفته تا قدرت آن در انتقال احساسات-و توضیح می‌دهد چگونه ابهام، کدگذاری فرهنگی و تنوع معنایی می‌تواند ایموجی را هم غنی و هم مشکل‌آفرین سازد. یکی از نوآوری‌های دانسی، طرح مفهوم «شایستگی ایموجی» است؛ ایده‌ای که نشان می‌دهد کاربران در توانایی انتخاب و ترکیب تصویرنگاره‌ها برابر نیستند و برخی از ایموجی‌ها نسبت به دیگران اصلی‌تر، رایج‌تر یا نخبه‌ترند و همین امر الگوهای تفسیری را شکل می‌دهد. کتاب در ادامه به معناشناسی ایموجی‌ها می‌پردازد و نشان می‌دهد چگونه چند تصویر می‌تواند با کنار هم قرار گرفتن، لایه‌های پیچیده‌ای از اشاره و دلالت ضمنی را تولید کند. دانسی حتی نوعی دستور زبان برای ایموجی ترسیم می‌کند؛ از همزیستی آن با متن گرفته تا شیوه‌هایی که کاربران با استفاده از آن ساختار معنایی پیام را بازآفرینی می‌کنند. او به ابعاد عملی و ظریف این نشانه‌ها نیز توجه دارد: سلام‌کردن، تأکید، طنزپردازی، جایگزینی علائم نگارشی و حتی انتقال لحن. یکی از فصل‌های برجسته کتاب به تنوع بین‌فرهنگی می‌پردازد و نشان می‌دهد چگونه کاربران از فرهنگ‌های مختلف ایموجی‌ها را متفاوت به کار می‌گیرند؛ تفاوتی که به سواد بصری، سبک‌های ارتباطی، هنجارهای فرهنگی و حتی ساختار شوخ‌طبعی هر جامعه گره خورده است. دانسی همین تنوع را در بررسی آینده ایموجی‌ها برجسته می‌کند، به‌ویژه زمانی که پرسش بحث‌برانگیز «آیا ایموجی می‌تواند یک زبان جهانی شود؟» را مطرح می‌کند و آن را با زبان‌های ساختگی مانند اسپرانتو یا سیستم Blissymbolics مقایسه می‌کند. او در پاسخ، هم خوش‌بین و هم محتاط است: از یک سو ایموجی پتانسیل ارتباطی چشمگیری دارد، اما از سوی دیگر، چنان در فرهنگ ریشه دارد که بعید است بتواند جایگزین کامل زبان‌های طبیعی شود. از نظر سبک، کتاب به دلیل نثر شفاف و روایت مبتنی بر داده‌های واقعی-به‌ویژه پیام‌های دانشجویان و مصاحبه‌ها-قابل‌فهم و جذاب است و میان‌رشته‌بودن آن باعث می‌شود خواننده تصویری جامع از پیوند زبان، رسانه و نشانه‌شناسی به دست آورد. البته محدودیت‌هایی نیز دارد: داده‌های دانسی گاهی محدود به یک جمعیت خاص است و برخی گزاره‌ها درباره آینده ایموجی‌ها جنبه گمانه‌زنی دارند. با این حال، «نشانه‌شناسی ایموجی» اثری مهم و روشنگرانه است که نشان می‌دهد نشانه‌های کوچک تصویری چگونه به بخشی بنیادی از ارتباط در «دهکده جهانی» بدل شده‌اند و چرا مطالعه آنها برای فهم زبان معاصر ضروری است.