کتاب اسلام قاره سیاه

"اسلام قاره سیاه" اثری تأمل‌برانگیز از محمد شقرون، اندیشمند مراکشی شناخته‌شده به دلیل رویکرد میان‌رشته‌ای و تحلیلی‌اش به تفکر اسلامی و مطالعات فرهنگی است. شقرون در این کتاب به کاوش در تنوع سنت اسلامی می‌پردازد و به‌ویژه بر آنچه «اسلام الاسود» می‌نامد تجربه‌ی زیسته‌ی اسلام در میان جوامع آفریقایی و آفریقایی‌تبار تمرکز می‌کند. با نگارشی تحلیلی و درعین‌حال قابل‌دسترس، او خواننده را به بازاندیشی درباره‌ی مفاهیم وحدت و کثرت در اسلام فرامی‌خواند و جنبه‌ای پویا و کمتر دیده‌شده از هویت اسلامی را برجسته می‌سازد. نگارش شقرون خوانندگان را به تفکری عمیق درباره‌ی تعامل فرهنگ، تاریخ و قومیت با بیان دینی دعوت می‌کند، و درعین‌حال پرسش‌های اساسی درباره‌ی حافظه، هویت و قدرت را پیش روی آنان می‌گذارد.
در قلب "اسلام قاره سیاه"، بررسی تنش میان پیام جهانی اسلام و شکل‌های فرهنگی گوناگونی قرار دارد که اسلام در جوامع مختلف به خود می‌گیرد. شقرون نشان می‌دهد که در حالی که اصول اساسی اسلام چارچوبی وحدت‌بخش فراهم می‌کنند، واقعیت‌های زیسته‌ی مسلمانان تحت تأثیر تاریخ، زبان و تجربه‌های محلی، پیکربندی‌های گوناگونی یافته‌اند. مفهوم «اسلام الاسود» نقش محوری در کتاب دارد و پنجره‌ای است برای فهم این‌که چگونه جوامع آفریقایی و دیاسپورای آفریقایی با آموزه‌های اسلامی وارد تعامل شده‌اند و سنت‌هایی غنی آفریده‌اند که گاه از روایت‌های غالب عرب‌محور فاصله گرفته‌اند. شقرون با واکاوی تقاطع نژاد، تاریخ استعماری و معنویت، نشان می‌دهد که چگونه تجربه‌ی مسلمانان سیاهپوست، باوجود حاشیه‌نشینی تاریخی، همچنان سهمی پویا و زنده در جهان اسلام داشته است. او از رهگذر تحلیل تاریخی، تأملات فلسفی و نقد فرهنگی، بر ضرورت به‌رسمیت‌شناختن این تنوع در دل وحدت اسلامی تأکید می‌کند.
یکی از محورهای اصلی کتاب، کشش هویت اسلامی است: دینی که در عین ریشه‌داشتن در اصول بنیادین، در مناظر اجتماعی-فرهنگی گوناگون تبلور یافته و بازتفسیر شده است. شقرون تأکید می‌کند که به‌رسمیت‌شناختن این کثرت نه تنها وحدت اسلامی را تهدید نمی‌کند، بلکه غنای درونی آن را آشکار می‌سازد. دومین مضمون برجسته، نقد طرد تاریخی و معاصر است: به‌ویژه توجه به روندهای به حاشیه راندن مسلمانان سیاهپوست در گفتمان اسلامی. شقرون بر این باور است که گسترش تاریخ‌نگاری اسلام به سوی دربرگیری این صداها و سنت‌های مغفول، گامی حیاتی در جهت درک عمیق‌تر و انسانی‌تر از میراث اسلامی است. کتاب همچنین پرسش‌های مهمی درباره‌ی اصالت فرهنگی، حافظه‌ی جمعی و شیوه‌هایی که جوامع در مواجهه با ستمگری میراث دینی خود را بازمی‌آفرینند و بازخوانی می‌کنند، پیش می‌کشد.
"اسلام قاره سیاه" مشارکتی جسورانه و روشنگر در اندیشه‌ی اسلامی معاصر است. محمد شقرون خوانندگان را به عبور از تعریف‌های محدود و غالب اسلام فرامی‌خواند و در عوض، دعوت به درکی جامع‌تر، متکثرتر و انسان‌مدارتر از این سنت می‌کند. او با تجلیل از گوناگونی تجربه‌های اسلامی، وحدتی زنده، انعطاف‌پذیر و مهربانانه را پیش چشم می‌گذارد که بیش از هر چیز بر کرامت انسانی و غنای تجربه‌ی دینی تأکید دارد.