کتاب دونا مالوا و سینیور ژوزه فهیرو

داستان «دونا مالوا و سینیور ژوزه فهیرو» نوشته‌ی والتر هوگو مائی، یکی از روایت‌های درخشان گلچین «بهترین داستان‌های اروپایی ۲۰۱۰» به سردبیری الکساندر همن و با مقدمه‌ای از زادی اسمیت است که در دسامبر ۲۰۰۹ توسط انتشارات آرشیو دالکی منتشر شد. این داستان کوتاه پرتغالی با درآمیختن رئالیسم جادویی، عناصر فولکلور، و زبانی ساده اما شاعرانه، روایتی وهم‌آلود و چندلایه از زن‌بودگی، ترس‌های ناپیدا، و مرزهای سست واقعیت و خیال ترسیم می‌کند. نویسنده با انتخاب عامدانه‌ی عنوانی با حروف کوچک، بازیگوشی و سرپیچی از ساختارهای سنتی را از همان ابتدا به رخ می‌کشد.
داستان با محوریت دونا مالوا، زنی روستایی که در خانه‌ای متروک و در میان زمزمه‌ها و سایه‌ها زندگی می‌کند، پیش می‌رود. یک شب صداهایی در اتاق زیرشیروانی می‌شنود و نگران می‌شود که شاید خانه در حال سوختن باشد، اما چیزی نمی‌یابد. او به خواب می‌رود و صبح روز بعد با وحشتی مبهم بیدار می‌شود، در حالی که متوجه می‌شود شکمش به طور غیرمنتظره‌ای رشد کرده و شایعاتی در محله می‌پیچد مبنی بر اینکه باردار روحی سرگردان به نام سنیور ژوزه فهیرو شده است. در این فضای مبهم، جایی که حضورهای نامرئی واقعیت را به بازی می‌گیرند، همسایگان نگران و داوران خاموش روایت‌اند، و مادربزرگ عمل‌گرای مالوا نقش صدای شکاک عقلانیت را برعهده دارد. لحن داستان گرچه از زاویه‌ی دید سوم شخص صمیمی روایت می‌شود، آمیخته با حس سردرگمی، مالیخولیا و آشنایی‌زدایی تدریجی از واقعیت است. نثر والتر هوگو مائی، گرچه از قواعد معمول نگارشی پیروی نمی‌کند، از نظمی درونی و موسیقی شاعرانه‌ای برخوردار است که بین تصاویر روستایی و فضای ذهنی متزلزل قهرمان، تعادل ایجاد می‌کند. آنچه داستان را متمایز می‌سازد، پرهیز آن از شخصیت‌پردازی روان‌شناختی مرسوم است؛ شخصیت‌ها در اینجا بیشتر کهن‌الگوهای فرهنگی و ذهنی‌اند: زنی تسخیرشده، روحی بی‌جسم، مادربزرگی شکاک، و جماعتی ناظر. آنچه پیش می‌رود نه فقط داستانی فراواقعی، بلکه بازتابی از موقعیت زنان در برابر داوری اجتماعی، باورهای جمعی، و تجربه‌های بدون توضیح است. تم اصلی داستان، مرز میان بدن و غیاب، میان باور و ترس، و میان امر ممکن و ناممکن است. بارداری مالوا به استعاره‌ای بدل می‌شود برای ورود امر ناشناخته به درون قلمرو خانگی و امن، و واکنش اطرافیان، سازوکاری جمعی از انکار، حیرت و قضاوت را به نمایش می‌گذارد. عنوان داستان، که به عمد با حروف کوچک نوشته شده، نه تنها تمردی از زبان رسمی است بلکه تأکیدی بر فروپاشی اقتدارهای تثبیت‌شده، چه در فرم، چه در محتوا. منتقدان از این داستان به عنوان نمونه‌ای شاخص از رویکرد تجربی و بینافرهنگی گلچین یاد کرده‌اند. یکی از منتقدان با اشاره به امتناع نویسنده از به‌کارگیری حروف بزرگ، آن را استعاره‌ای از دل‌زدایی از اقتدار زبان دانسته است. مائی، که متولد ۱۹۷۱ در آنگولا و بزرگ‌شده در پرتغال است، به‌ویژه برای توانایی‌اش در ترکیب رگه‌های سورئال با رئالیسم اجتماعی و صدای شاعرانه‌اش شناخته می‌شود. آثار او، چه در قالب رمان و چه داستان کوتاه، همواره با فرم‌های غیرمتعارف و درون‌مایه‌های مرزناپذیر میان تجربه‌ی فردی و فرهنگی مشخص می‌شوند. او در این داستان کوتاه نیز با ایجاز و نشانه‌گذاری‌های نمادین، دنیایی چندلایه خلق می‌کند که در آن اضطراب‌های جمعی، جنسیت، و خیال به هم می‌پیوندند.
داستان «دونا مالوا و سینیور ژوزه فهیرو» نه‌تنها بافتی تازه از ادبیات پرتغالی را عرضه می‌کند، بلکه تصویری فراموش‌نشدنی از تلاقی وهم و واقعیت، جنسیت و سایه، و اجتماع و اسطوره به خواننده هدیه می‌دهد.