کتاب مادران ما

رمان «مادران ما» نخستین اثر بلند نویسنده و شاعر بلژیکی فرانسوی‌زبان آنتوان وتر است که در سال ۲۰۱۴ منتشر شد و همان سال توانست جایزه‌ی Premiere (RTBF) را از آن خود کند. این اثر میان مرز شعر و نثر حرکت می‌کند؛ روایتی شاعرانه از کودکی، فقدان، تبعید و عشق مادرانه، که نشان می‌دهد چگونه زبان و تخیل می‌توانند پناهگاهی باشند در برابر خشونت و ویرانی جنگ. داستان، پسر جوانی به نام ژان را دنبال می‌کند که همراه با مادرش در سرزمینی جنگ‌زده در خاور نزدیک زندگی می‌کند. پدرش در جنگ کشته شده و مادر، که از تکرار رنج هراس دارد، پسر را در اتاق زیرشیروانی پنهان می‌کند تا او را از خشونت بیرون محافظت کند. اما این پناه، هم‌زمان به زندانی تبدیل می‌شود که افق ژان را محدود می‌سازد. در این انزوا، کودک به رویاها و زبان پناه می‌برد، جهانی خیالی می‌سازد که در آن بتواند فقدان را تاب بیاورد. وقتی جنگ دوباره شعله‌ور می‌شود، او به اروپا فرستاده می‌شود؛ جایی که زنی به نام سوفی، در نقش مادری دیگر، از او مراقبت می‌کند. در غرب، ژان باید با گذشته‌ی خود، با خاطرات جنگ، با تبعید و با میل بازگشت به خانه‌ی ازدست‌رفته روبه‌رو شود. وتر در این رمان دو چهره از مادری را به تصویر می‌کشد: مادری که پنهان می‌کند و مادری که می‌پذیرد؛ مادری که از ترس محافظت می‌کند و مادری که با رها کردن، امکان زیستن دوباره را فراهم می‌آورد. عنوان کتاب، «مادران ما»، خود بر جمع‌بودگی این حضور دلالت دارد؛ بر تمام زنانی که حافظ، سازنده یا حتی زندان‌بان روح کودک در جهانی ویران‌اند. وتر نشان می‌دهد که عشق مادرانه، در عین مهر، می‌تواند مانعی در برابر رشد و رهایی نیز باشد. رمان در سطحی عمیق‌تر، روایتی از هویت و جابه‌جایی است. ژان میان دو جغرافیا و دو زبان گرفتار است؛ نه کاملا به شرق تعلق دارد و نه به غرب. در نتیجه، زبان و حافظه به تنها پناهگاه‌های او بدل می‌شوند. نثر وتر، سرشار از استعاره و موسیقی درونی، این دوگانگی را بازتاب می‌دهد. شعر در دل نثر جاری است؛ هر جمله بوی تبعید می‌دهد، و هر تصویر پژواکی از فقدان دارد. منتقدان، نثر شاعرانه‌ی کتاب را ستوده‌اند، هرچند برخی خوانندگان آن را بیش از حد انتزاعی دانسته‌اند. روایت در بسیاری از بخش‌ها به جای پیش‌بردن طرح داستان، بر فضا و احساس متمرکز است؛ اما همین ویژگی است که اثر را از یک روایت ساده‌ی جنگی به اثری ادبی و چندلایه ارتقا می‌دهد.
در نهایت، «مادران ما» اثری است درباره‌ی چگونگی دوام آوردن انسان در برابر ویرانی. وتر در قالب داستان پسری گم‌گشته، به پرسشی جهان‌شمول پاسخ می‌دهد: چگونه می‌توان پس از فقدان، دوباره معنا یافت؟ او نشان می‌دهد که تخیل، حافظه و زبان، هر سه، ابزارهایی‌اند برای بازسازی خویشتن. «مادران ما» تجربه‌ای آرام اما ژرف است، روایتی از زنده‌ماندن از خلال کلمات؛ اثری که برای دوستداران نثر شاعرانه و مضامین انسان‌محور، ماندگار و تأمل‌برانگیز است.