کتاب لژیون

رمان «لژیون» (۱۹۸۳) اثر ویلیام پیتر بلاتی، دنباله‌ای مستقل اما هم‌نفس با «جن‌گیر» است؛ روایتی که در مرز میان داستان جنایی، وحشت ماورایی و تأملات الهیاتی حرکت می‌کند. محور اصلی داستان ستوان ویلیام کیندرمن است؛ کارآگاهی اندیشمند، خسته از جهان، و در عین حال عمیقا اخلاق‌گرا که در برابر مجموعه‌ای از قتل‌های تکان‌دهنده قرار می‌گیرد. پرونده از جایی آغاز می‌شود که پسری دوازده‌ساله را به‌طرزی هولناک روی یک جفت پارو مصلوب‌شده می‌یابند، و کمی بعد کشیش‌هایی نیز با نشانه‌هایی مشابه قربانی می‌شوند-همگی به شیوه‌ای که یادآور «قاتل جوزا» است، جنایتکاری که سال‌ها پیش مرده فرض شده بود. این تکرار سبعیت، کیندرمن را به مسیر تحقیقاتی سوق می‌دهد که آرام‌آرام از واقعیت زمینی فاصله می‌گیرد و به قلمرو نیروهایی می‌رسد که توضیح آن‌ها با منطق صرف ممکن نیست. مسیر او به بخش روان‌پزشکی یک بیمارستان ختم می‌شود؛ جایی که شخصیت‌هایی با لایه‌های مبهم، از متخصصی مغز و اعصاب تا روان‌پزشکی با طبعی تاریک و طنزآلود، وارد میدان می‌شوند. مهم‌تر از همه بیماری مرموز است که می‌تواند حلقه گمشده ارتباط میان قتل‌ها باشد. بلاتی در این میان، همچون کاری که در جن‌گیر کرده بود، خطوط میان جنایت انسانی و شر ماورای طبیعی را محو می‌کند؛ گویی تسخیر و جن‌زدگی تنها یک رخداد گذشته نبوده، بلکه ریشه‌ای ماندگار دارد که به شکلی تازه سر برآورده است. در لایه‌ای عمیق‌تر، رمان بیش از آنکه درباره یک قاتل باشد، درباره پرسش‌هایی است که کیندرمن ناچار است با آن‌ها روبه‌رو شود: پرسش از ماهیت شر، از وجود خدا، از بی‌عدالتی درد و رنج. گفت‌وگوهای او با پدر دایر فضای رمان را از یک پرونده پلیسی فراتر می‌برد و آن را به صحنه‌ای برای بحث‌های الهیاتی بدل می‌کند؛ بحث‌هایی که نه زینتی اضافی بر متن، بلکه بعد اصلی شخصیت‌پردازی کیندرمن هستند. او مردی است گرفتار میان ایمان و عقل، میان دلبستگی اخلاقی‌اش به نظم جهان و تردید دائمی‌اش نسبت به نیروهایی که از چشمانش پنهان‌اند. همین کشاکش درونی، او را تبدیل به یکی از پیچیده‌ترین و انسانی‌ترین شخصیت‌های ادبیات وحشت می‌کند. بلاتی در کنار این درون‌مایه‌ها، بار دیگر پرسشی را مطرح می‌کند که در آثارش تکرار می‌شود: آیا شر می‌میرد؟ قاتلی که گمان می‌رفته مرده است، اکنون به شکلی دیگر بازمی‌گردد؛ آیا این بازگشت نماد تداوم شر در جهان است؟ میراثی که نه دفن می‌شود و نه فراموش؟ و آیا مرز میان اختلال روانی، تروما و نیروهای شیطانی همیشه آن‌قدر روشن است که بتوانیم با اطمینان درباره‌اش حکم بدهیم؟ رمان با وجود عمق فلسفی‌اش، همچنان ساختاری پرتعلیق دارد؛ اما همین گرایش به گفت‌وگوهای سنگین الهیاتی یا تأملات متافیزیکی ممکن است برای برخی خوانندگان سرعت روایت را نامتوازن جلوه دهد. بلاتی گاهی بیش از آنکه به سیر هیجانی ماجرا بپردازد، به مکث‌های معنوی گرایش دارد و عناصر ماورایی را در هاله‌ای از ابهام رها می‌کند، امری که برای برخی جذاب و برای برخی دشوار است. اما همین ابهام، بخشی از اثرگذاری رمان است؛ زیرا وحشت بلاتی نه از هیولا، بلکه از شکاف‌های جهان عقلانی سرچشمه می‌گیرد. در مجموع، «لژیون» اثری است که داستان جنایی را با وحشت متافیزیکی و تأمل فلسفی درمی‌آمیزد و تجربه‌ای خلق می‌کند که هم ذهن را می‌جنباند و هم اعصاب را. بلاتی با استفاده از شخصیت کیندرمن، خواننده را وادار می‌کند با پرسش‌هایی روبه‌رو شود که هیچ پرونده‌ای نمی‌تواند برای آن‌ها پرونده مختومه صادر کند: شر چیست؟ ایمان چه وزنی دارد؟ و انسان در میان این دو چگونه معنا پیدا می‌کند؟ نتیجه، رمانی است هم پرتعلیق و هم اندیشه‌برانگیز؛ مناسب برای خوانندگانی که وحشت برایشان تنها هیجان نیست، بلکه راهی برای نگاه کردن به تاریک‌ترین پرسش‌های وجودی است.