کتاب بلاتکلیف

کتاب «بلاتکلیف: سفرنامه‌ای در جنگ» نوشته‌ی منصور ضابطیان روایتی شخصی از سفر نویسنده به سرزمین‌هایی است که هنوز با آثار جنگ و ناامنی دست‌به‌گریبان‌اند. ضابطیان که پیش‌تر در سفرنامه‌هایش بیشتر به فرهنگ و زندگی روزمره مردم کشورهای مختلف پرداخته بود، در این کتاب با نگاهی جدی‌تر و تأمل‌برانگیز سراغ تجربه‌ی زیستن در سایه‌ی جنگ می‌رود. عنوان کتاب به نوعی وضعیت میان‌بودگی را توصیف می‌کند؛ حالتی میان صلح و خشونت، میان ویرانی و بازسازی و میان امید و ناامیدی.
در بخش‌های مختلف کتاب نویسنده از سفرش به کشورهایی مانند عراق، لبنان، سوریه و افغانستان می‌گوید؛ مکان‌هایی که جنگ در آن‌ها نه یک حادثه گذشته، بلکه بخشی از زندگی روزمره است. او با مردم عادی گفت‌وگو می‌کند، از بازارها، خانه‌ها و خیابان‌هایی می‌نویسد که هنوز نشانه‌های درگیری بر چهره‌شان مانده است. در روایت‌های او خبری از نگاه نظامی یا تحلیلی نیست؛ تمرکز بر تجربه زیسته انسان‌هایی است که سعی می‌کنند در میانه‌ی ویرانی، زندگی را ادامه دهند.
هر فصل با یک سفر مستقل آغاز می‌شود، اما در مجموع کتاب به‌صورت زنجیره‌ای از مشاهدات انسانی پیش می‌رود. ضابطیان در خلال روایت، تضاد میان خشونت و زیبایی را برجسته می‌کند؛ مثلا از بازاری می‌گوید که در سایه‌ی تهدید بمب‌گذاری هنوز پر از رنگ و صداست، یا از کودکی که میان خرابه‌ها بازی می‌کند. نثر او ساده، روایی و نزدیک به زبان گفتار است و بیشتر به گفت‌وگوی یک شاهد می‌ماند تا گزارش رسمی. عکس‌ها و یادداشت‌های کوتاه نیز در کنار متن اصلی، فضای سفر را ملموس‌تر می‌کنند.
در پایان کتاب نویسنده از بازگشتش به ایران و تأمل درباره‌ی معنای صلح و بلاتکلیفی سخن می‌گوید. او نتیجه می‌گیرد که جنگ فقط در میدان نبرد اتفاق نمی‌افتد؛ در ذهن، حافظه و زندگی روزمره مردم ادامه دارد. بلاتکلیف در واقع سفری است از بیرون به درون، از روایت ویرانی‌های بیرونی به درک وضعیت روانی انسان در جهان معاصر؛ جهانی که در آن حتی صلح هم گاه حالتی ناپایدار و موقت دارد.