کتاب سه نمایشنامه ایسلندی

کتاب «سه نمایشنامه ایسلندی» اثر والا تورسدوتیر، نویسنده و بازیگر تئاتر اهل ایسلند، یکی از نمونه‌های شاخص تئاتر تک‌نفره و کافه‌تئاتر در ادبیات نمایشی معاصر به شمار می‌رود. این مجموعه در سال ۲۰۰۲ منتشر شد. اثر شامل سه نمایشنامه‌ی کوتاه است که هر یک تصویری متفاوت از زندگی زنانه را پیش چشم می‌گذارد و با زبانی شاعرانه و گاه ابسورد، به تجربه‌های فردی و اجتماعی زنان می‌پردازد.
در نمایشنامه «خفاش روی بام» زنی روایت می‌شود که با افسردگی و برچسب «دیوانگی» مواجه است و در میانه‌ی انزوای تحمیلی و فقدان درک دیگران، نوعی قدرت پنهان در وضعیت حاشیه‌ای خود کشف می‌کند. در «تلسکوپ، شکلات، گازهای کثیف و زباله»، نویسنده از خلال طنزی سیاه بحران فردیت را در جهانی یکسان‌ساز و استانداردشده به تصویر می‌کشد. «چیزهایی که می‌دانید» زندگی زنی بیوه در سی‌سالگی را بازگو می‌کند که در مرزهای تنگ انتظارات اجتماعی با هویت خود کشاکش دارد. مضامین اصلی این مجموعه بر محور زن، هویت و جامعه می‌چرخد. ثورس‌دوتیر زنان را در مرکز روایت قرار می‌دهد و بر محدودیت‌ها، فشارهای اجتماعی، و نقش‌های تحمیل‌شده تمرکز می‌کند. در عین حال، او از طنز و ابسورد بهره می‌گیرد تا فاصله‌ای میان تراژدی زندگی روزمره و موقعیت‌های غیرمنتظره بیافریند و به این ترتیب شکافی انتقادی در برابر هنجارهای تثبیت‌شده ایجاد کند. فرم تک‌نفره‌ی نمایشنامه‌ها نیز انتخابی آگاهانه است؛ زیرا به بازیگر اجازه می‌دهد با کمترین امکانات و تنها از طریق روایت و حضور صحنه‌ای، بار عاطفی و اجتماعی متن را به مخاطب منتقل کند. از نقاط قوت مجموعه می‌توان به تنوع موضوعی آن اشاره کرد: از افسردگی و بیوه‌گی گرفته تا نقد نظام‌های یکنواخت‌کننده، همه در دل روایت‌های کوتاه و موجز گنجانده شده‌اند. ترجمه‌ی چلنک و اونر نیز زبانی روان و مناسب فضای اجرایی دارد و امکان دسترسی خوانندگان ترکی‌زبان به این متون را فراهم می‌کند. افزون بر این، پتانسیل اجرایی بالای آثار چه در قالب کافه‌تئاتر و چه در اجراهای دانشگاهی یا گروه‌های کوچک ارزش عملی کتاب را دوچندان کرده است. در عین حال، محدودیت‌هایی نیز در کار مشهود است. متن‌ها بیشتر بر تجربه‌ی فردی تمرکز دارند و کمتر به تحلیل ساختارهای گسترده‌تر اجتماعی و سیاسی می‌پردازند. فضای ابسورد و شاعرانه‌ی برخی قطعات ممکن است برای مخاطبانی که به روایت‌های واقع‌گرایانه عادت دارند، ایجاد فاصله کند. همچنین به دلیل کوتاهی و ایجاز نمایشنامه‌ها، برخی شخصیت‌ها یا مضامین به سطحی از عمق نمی‌رسند که انتظار می‌رود.
با وجود این کاستی‌‌ها، «سه نمایشنامه ایسلندی» اثری ارزشمند در ادبیات نمایشی معاصر است که صدای زنانه‌ای متفاوت را با ترکیب طنز، تراژدی و فرم‌های اجرایی کوچک به گوش می‌رساند. این کتاب نه تنها برای علاقه‌مندان به تئاتر مدرن و دانشجویان هنرهای نمایشی، بلکه برای گروه‌های کوچک هنری و کافه‌تئاترها منبعی غنی و الهام‌بخش محسوب می‌شود. تورسدوتیر با این مجموعه نشان می‌دهد که حتی روایت‌های کوتاه و تک‌نفره نیز می‌توانند بازتابی از جهان پیچیده‌ی زنانگی، جامعه و فردیت باشند.