کتاب گردن کلفت راه پله

«گردن کلفت راه پله» نمایشنامه‌ای تک‌پرده‌ای از جو اورتون است که ابتدا در سال ۱۹۶۴ به صورت نمایش رادیویی پخش شد و بعدها روی صحنه رفت. داستان در اتاق‌خوابی فرسوده و قدیمی در لندن می‌گذرد؛ فضایی بسته و فشرده که زندگی مایک، بوکسور شکست‌خورده و خلافکار خرده‌پا، و جویس، زنی با گذشته‌ای سخت و زندگی پرزخم، در آن جریان دارد. ورود مرد جوانی به نام ویلسون، که در ابتدا مودب و بی‌ادعا به نظر می‌رسد، به‌سرعت آرامش ظاهری این خانه را از بین می‌برد و مناسبات شکننده میان این زوج را آشکار می‌کند. ویلسون با لحنی ملایم اما رفتاری تهدیدآمیز، هر دو را تحت فشار می‌گذارد و رابطه‌ای بیمارگونه از سلطه، دستکاری و جست‌وجوی اجباری حقیقت را شکل می‌دهد، بی‌آنکه نمایش از این موقعیت محدود فراتر برود یا نیازمند صحنه‌پردازی پیچیده باشد. اورتون جهان نمایش را در بستر طبقه کارگر لندن پس از جنگ می‌سازد؛ مکانی که در آن اجاره‌های ناپایدار، مشاغل موقت و آسیب‌های اجتماعی، شخصیت‌ها را در چرخه‌ای از بی‌ثباتی و ناامیدی نگه می‌دارند. این پس‌زمینه رئالیستی با طنز تلخ و خشونت زیرپوستی اثر در هم می‌آمیزد و فضایی می‌آفریند که در آن هر رفتار به ظاهر ساده، معنایی تهدیدآمیز پیدا می‌کند. نمایش بر محور گناه، پنهان‌کاری و انتقام پیش می‌رود و نشان می‌دهد که چگونه زخم‌های روانی سرکوب‌شده می‌توانند در یک فضای بسته و پرتنش، به تدریج به نیرویی ویرانگر بدل شوند. ویلسون عمدا این زخم‌ها را می‌کاود و از شکنندگی مایک و جویس برای بی‌ثبات‌کردنشان بهره می‌برد؛ و در این روند، لایه‌های عمیق‌تری از اضطراب، حسادت و خشونت پنهان آشکار می‌شود. سبک اورتون، آمیخته‌ای از کمدی سیاه و پوچی است؛ جهانی که در آن رفتار شخصیت‌ها هم خشن است و هم مضحک، و شکاف میان اهمیت واقعی رویدادها و واکنش‌های انسانی، به طنزی گزنده تبدیل می‌شود. همین فاصله‌گذاری، بی‌رحمی جهان اثر را برجسته می‌کند و نشان می‌دهد چگونه انسان‌ها می‌توانند در برابر خشونت واقعی بی‌تفاوت شوند اما در برابر چیزهای پیش‌پاافتاده دچار آشفتگی اخلاقی گردند. شخصیت‌ها به‌طور کامل توضیح داده نمی‌شوند و انگیزه‌هایشان تا حدی در سایه می‌ماند؛ انتخابی که ممکن است برای برخی مخاطبان محدودیت به شمار آید، اما بخشی از استراتژی اورتون برای حفظ ابهام و نا‌آرامی است. قدرت اثر در این است که با بازیگران اندک، موقعیتی ثابت و گفت‌وگوهای تیز، تنشی فشرده و پیوسته می‌سازد. با این حال، تاریکی شدید نمایش، اخلاق مبهم شخصیت‌ها و نبود رستگاری یا کاتارسیس ممکن است برای برخی مخاطبان سنگین یا آزارنده باشد. اورتون عمدا هیچ راه‌حل اخلاقی ارائه نمی‌دهد و مخاطب را با بی‌قراری ناشی از مواجهه با زوال اخلاقی تنها می‌گذارد. «گردن کلفت راه پله» همچنان اثری تأثیرگذار و تحریک‌آمیز باقی مانده است؛ نمایشی که بی‌آنکه به شعار یا داوری اخلاقی متوسل شود، مخاطب را وادار می‌کند زیر پوست زندگی‌های روزمره، سایه‌های خشونت، گناه و فروپاشی را ببیند. این نمایش برای خوانندگان و تماشاگرانی که به رئالیسم اجتماعی، کمدی سیاه و درام‌های روان‌شناختی علاقه‌مندند، تجربه‌ای تکان‌دهنده و به‌یادماندنی است.