کتاب روز ناشنوا

«روز ناشنوا» نمایشنامه‌ای کوتاه از لزلی آیوازیان است که نخستین‌بار در ایالات متحده و در جریان «ماراتن ۹۹» تئاتر استودیوی آنسامبل روی صحنه رفت؛ اثری تک‌پرده‌ای و فشرده که بعدها در گلچین‌های متعددی از نمایشنامه‌های کوتاه منتشر شد و به دلیل ظرفیت احساسی، سادگی صحنه و تمرکز انسانی روایت مورد توجه قرار گرفت. این نمایش با استفاده از حداقل عناصر-یک مادر، یک پسر ناشنوا و فضایی روزمره مانند پارک-دنیایی از تنش‌های نرم، امیدهای شکننده و سوالات اساسی درباره هویت، تفاوت و فشارهای اجتماعی را احضار می‌کند. داستان از جایی آغاز می‌شود که مادر تصمیم می‌گیرد پسرش را برای آن‌چه «روز تمرین» می‌نامد، از خانه امن بیرون بیاورد و تشویقش کند با کودکان دیگر تعامل کند. او با نیت خیرخواهانه تلاش می‌کند مرزهای محافظتی خانه را کمی عقب‌تر براند و راهی برای اجتماعی‌شدن پسر فراهم کند؛ راهی که می‌پندارد مسیر رشد، اعتمادبه‌نفس و پیوند با دنیایی است که بیشتر برای افراد شنوا طراحی شده است. این موقعیت ساده، به بستری غنی برای نمایش امیدهای مادر و کشمکش‌های درونی کودک تبدیل می‌شود. پسر میان نیاز به آرامش و امنیت سکوت از یک سو، و تمایل به مشارکت و حضور در جمع از سوی دیگر معلق می‌ماند؛ تنشی که آیوازیان با دقت و بدون اغراق به تصویر می‌کشد تا نشان دهد رشد همیشه خطی نیست و هر مواجهه‌ای با جهان بیرونی لزوما به معنای رهایی یا پیروزی نیست. در لایه‌های زیرین، نمایشنامه پرسشی عمیق‌تر را پیش می‌کشد: «عادی بودن» دقیقا چیست و چه کسی تعیین می‌کند که کودکی ناشنوا برای رسیدن به این معیار باید از چه مسیرهایی عبور کند؟ آیوازیان با قرار دادن نیت خیر مادر در برابر حساسیت‌ها و هویت مستقل کودک، نشان می‌دهد که نیت خوب همیشه فهم عمیق به همراه نمی‌آورد؛ و گاهی برای کمک‌کردن باید سکوت کرد، گوش سپرد و اجازه داد دیگری ریتم زندگی خود را حفظ کند. نمایش از خلال همین لحظات کوچک-مکث‌ها، تردیدها، امیدواری مادر، مقاومت پسر-مسئله‌ی تعامل میان دو جهان متفاوت را می‌کاود: جهان شنواها که اغلب معیارهای هنجاری را تعیین می‌کند و جهان افراد ناشنوا که نه خلأ، بلکه فرهنگی مستقل و تجربه‌ای یگانه دارد. قدرت این اثر در خویشتن‌داری احساسی آن است. آیوازیان بدون اتکا به ملودرام، صحنه را چنان می‌چیند که مخاطب با نگرانی‌های مادر و شکنندگی روحی کودک هم‌زمان احساس نزدیکی و فاصله کند. ساختار تک‌پرده‌ای نمایش، فوریتی لطیف ایجاد می‌کند و تجربه را مانند لحظه‌ای گذرا اما تعیین‌کننده جلوه می‌دهد. همین فشردگی است که اجازه می‌دهد پرسش‌هایی درباره استقلال کودکی که جامعه از او انطباق می‌طلبد، در ذهن مخاطب رسوب کند. در نهایت، «روز ناشنوا» بیش از آن‌که روایتی درباره معلولیت باشد، بیانیه‌ای درباره هویت، احترام به تفاوت و ضرورت شنیدن صدای کسانی است که اغلب ناخواسته به حاشیه رانده می‌شوند. این نمایش مخاطب را دعوت می‌کند که از ورای خیرخواهی ظاهری، پیچیدگی تجربه انسان ناشنوا را ببیند و دریابد که تعلق و کرامت همیشه از مسیرهای هنجاری یا پیش‌بینی‌پذیر حاصل نمی‌شود.