کتاب دانشنامۀ هنر اسلامی به روایت تصویر

جووانی کوراتولا باستان‌شناس و مورخ هنر ایتالیایی، از متخصصان برجسته هنر و تمدن اسلامی به شمار می‌رود. کتاب «دانشنامۀ هنر اسلامی به روایت تصویر» او، که در سال ۲۰۰۶ منتشر شد، گشتی است در قلمروی پهناور تمدن اسلامی، از شکوفایی هنر و معماری تا بسترهای تاریخی و فرهنگی که این تمدن را شکل داده‌اند. کوراتولا در این اثر می‌کوشد تصویری جامع و عینی از اسلام به عنوان یک تمدن زنده ارائه دهد، نه صرفا یک دین یا ایدئولوژی. او با تمرکز بر دستاوردهای هنری، علمی و فلسفی مسلمانان، نشان می‌دهد که چگونه اسلام در گذر قرن‌ها، از اسپانیا تا هند، میراثی بی‌همتا از تعاملات فرهنگی و خلاقیت انسانی آفریده است. کوراتولا با مروری بر ظهور اسلام در شبه جزیره عربستان و فتوحات اولیه، به تحلیل دلایل گسترش سریع آن در سرزمین‌هایی مانند ایران، مصر و اندلس می‌پردازد. او تأکید دارد که اسلام نه با شمشیر، بلکه با انعطاف‌پذیری فرهنگی و پذیرش سنت‌های محلی توانست در مناطق گوناگون ریشه بدواند. قلب کتاب به بررسی شاهکارهای هنری اسلامی اختصاص دارد. از مسجد جامع قرطبه و قصر الحمرا در اسپانیا تا گنبد سلطانیه در ایران و تاج‌محل در هند، کوراتولا نشان می‌دهد که چگونه معماری اسلامی ترکیبی است از هندسه مقدس، تزئینات انتزاعی و احترام به طبیعت. او همچنین به هنرهای فرعی مانند خوش‌نویسی، سفالگری و قالیبافی نیز می‌پردازد و نقش آن‌ها را در بیان هویت اسلامی تحلیل می‌کند. قابل ذکر است که کوراتولا در این اثر از رویکردی بینارشته‌ای استفاده می‌کند که تاریخ، الهیات، هنر و جامعهشناسی را در هم می‌آمیزد. برای مثال، او نشان می‌دهد که چگونه الگوهای هندسی در معماری مساجد نه تنها زیبایی‌شناختی، بلکه بازتابی از جهان‌بینی اسلامی درباره وحدت در کثرت هستند. به گفته او، هنر اسلامی هرگز «تزیینی صرف» نیست، بلکه زبانی است برای بیان مفاهیم متافیزیکی. به لحاظ سبک نوشتاری نیز، نویسنده با وجود دقت علمی، از زبانی روشن و جذاب استفاده می‌کند که برای غیرمتخصصان نیز قابل درک است. او با روایت داستان‌های تاریخی (مانند ساخت شهر بغداد یا سفر ابن بطوطه) و توصیف زنده بناهای تاریخی، خواننده را به سفری تصویری در جهان اسلام می‌برد. عکس‌ها و تصاویر متعدد کتاب نیز به درک بهتر مفاهیم کمک می‌کنند.