کتاب میراث پهلوانی

«میراث پهلوانی» نوشته‌ی هدی صابر و ابراهیم مختار پژوهشی درباره‌ی «میراث پهلوانی» است که با مراجعه به منابع تاریخی آن را در سه بخش تدوین کرده است.
نویسنده در بخش نخست به تحلیل شکل و محتوای سنت پهلوانی می‌پردازد و علل و زمینه‌های اجتماعی و فرهنگی ظهور سه پهلوان تاریخی ایران یعنی «رستم» در دوران اساطیری، «پوریای ولی» در دوران میانی و «تختی» در دوران جدید را بررسی می‌کند. علاوه بر این، در این بخش به دلایل از هم گسیختگی شکل سنت پهلوانی در سده‌ی اخیر و تاثیر آن بر پهلوانی، مرشدی و نظام زورخانه‌ای نیز پرداخته شده است.
دو بخش بعدی، به شرحی از زندگی، اخلاق و آداب پهلوانان و مرشدان زورخانه و تصاویری از آنان اختصاص دارد. مطالب این دو بخش، برخی از زبان خود پهلوانان و برخی دیگر از زبان نزدیکان و شاگردان آن‌ها نقل شده است. صادق بلورفروشی، سید حسن رزاز، سید محمدعلی مسجدحوضی، میرزا باقر دراندرونی، اصغر نجار، میرزا عباس شیشه‌بر، محمد خرده‌فروش، رضا لاهیجانی و اکبر جگرکی برخی از این پهلوانان هستند.
ویژگی‏های پهلوانی یکی از شاخص‏ترین تجلی‏های میراث معنوی فرهنگ ایرانی است که در دوره‏های مختلف تاریخی در وجود گروه‏هایی به‏ نام‏های عیاران، فتیان، کلوها، شاطران و مانند این‏ها تجلی یافته است. این سنت پهلوانی، در همه‏‌ی ادوار همچنان‌که از نام این پهلوانان مشخص است، ریشه در فرهنگ اهل حرفه و افزارمندان دارد و ناگزیر از جامعه‏‌های شهری برمی‌خیزد. سنت پهلوانی همواره یک شکل داشته و یک محتوا، اگر به داستان پوریای ولی استناد کنیم از هفت قرن پیش مجموعه‏‌ی کشتی و ورزش‏هایی‏ که امروزه معروف به ورزش زورخانه‏‌ای و آموزه‏‌های پوریای ولی است، همگی یک مجموعه را می‏ساخت. پس از پوریای ولی، این مجموعه در طی زمان‏ تداوم یافته و به صورت یک سنت پهلوانی درآمده است. کشتی و مراسم ورزش با ابزار زورخانه‏ای شکل این سنت بود و محتوای آن به اقتضای زمانه گاه تلخ‏ بود، گاه شیرین. در احیا و باززایی سنت پهلوانی، موضوع اصلی بازگشت به شکل گذاشته است. شکلی که در آن کشتی، مراسم ورزشی، زورخانه و محلات شهری‏ مجموعه‌ی اندام‌‏واری بوده‌‏اند.
بخش جذاب کتاب مصاحبه‌های مختاری با سال‌خوردگانی‌ست که از این سنت به‌جا مانده‌اند. نویسنده کوشیده لحن و شیوه‌ی گفتار آن‌ها را حفظ کند. آن‌ها تعریف می‌کنند چگونه به این مراتب رسیده‌اند یا چطور در دام زر و زور گرفتار شده و عامل حکومت شده‌اند. دعواهایی که در گرفته و آدم‌هایی که در این راه مرده‌اند و باز تعریف این وقایع از چند منظر و از زبان دو طرف درگیر، این گفتگوها را جذاب کرده است.
«نگاهی به تحول سنت پهلوانی»، «پهلوانان آرمانی و سنتی»، «چند تن از پهلوانان و پیش‏کسوتان»، «آداب زورخانه»، «مرشدی»، «چند تن از مرشدان»، «زورخانه‏داری»، «چند تن از زورخانه‏داران» و «چند تن از اسباب‏سازان» عناوین مطالب این کتاب هستند.
«میراث پهلوانی» کتابی خواندنی و پژوهشی منحصر به فرد است که به همه‌ی ابعاد سنت‌‏های پهلوانی می‌پردازد.