کتاب ترجمه و جزء کلمه یا بیتوته در دوردست

آنتوان برمان (۱۹۹۱-۱۹۴۲)، نظریه‌پرداز فرانسوی ترجمه و فیلسوف، از چهره‌های شاخص در مطالعات ترجمه مدرن محسوب می‌شود. کتاب «ترجمه و جزء کلمه یا بیتوته دوردست» که در سال ۱۹۹۹ منتشر شد، یکی از آثار عمیق او در نقد فرایند ترجمه و بررسی تنش‌های میان وفاداری به متن مبدأ و ضرورت‌های خلاقانه زبان مقصد است. برمان در این اثر، ترجمه را نه به عنوان عملی مکانیکی، بلکه به مثابه «بیتوته در دوردست» توصیف می‌کند؛ جایی که مترجم، میزبان «غریبگی» متن اصلی است و همزمان، آن را به دنیای زبانی جدید می‌آورد. این کتاب با نگاهی فلسفی-ادبی، پرسش‌های بنیادینی درباره اخلاق ترجمه، رابطه بین زبان‌ها و نقش مترجم به عنوان واسطه‌ای میان فرهنگ‌ها مطرح می‌کند. با این حال به عقیدۀ برمان، هر ترجمه با یک پارادوکس ذاتی روبه‌روست: از یک سو باید به «حرف» متن اصلی وفادار بماند و از سوی دیگر، ناگزیر است این متن را در قالبی جدید بازآفرینی کند که متعلق به زبان و فرهنگ دیگری است. او این تنش را با استعاره «بیتوته در دوردست» توضیح می‌دهد؛ جایی که مترجم همچون میزبان، هم به غریبه (متن مبدأ) پناه می‌دهد و هم او را به میهمانان جدید (خوانندگان زبان مقصد) معرفی می‌کند. این فرایند، همیشه همراه با از دست ددادن‌ها و دستاوردهایی است که برمان آن را «خطرات ترجمه» می‌نامد. کتاب برخلاف رویکردهای «بومی‌سازی» (Domestication) که سعی در هموارکردن متن برای خواننده مقصد دارند، از ضرورت حفظ «غریبگی» (Foreignness) متن اصلی دفاع می‌کند. به باور او، ترجمه باید «دیگری» بودن متن مبدأ را محترم بشمارد و خواننده را با تفاوت‌ها آشنا کند، نه اینکه آن‌ها را پنهان یا حذف نماید. کتاب همچنین به نقد دیدگاه‌های سنتی می‌پردازد که ترجمه را یا «تحریف متن اصلی» می‌دانند یا «بازآفرینی کامل آن». به گفته او، ترجمه ایده‌آل وجود ندارد، زیرا هر ترجمه ناگزیر «خیانت وفادارانه» است؛ یعنی همزمان که می‌کوشد روح متن را حفظ کند، به دلیل تفاوت‌های زبانی و فرهنگی، بخشی از آن را تغییر می‌دهد. قابل ذکر است که برمان در این اثر از تحلیل متون ادبی کلاسیک و مدرن (مانند آثار گوته، شکسپیر، و نویسندگان آمریکای لاتین) استفاده می‌کند تا نظریه‌های خود را عینی سازد.