در تمام این راه ها، بدبختیها و بیچارگیهای زیادی دیده میشود. مردم در اثر جنگ یا بدرفتاری مامورین از ملک تارانده شده و به کوهستانهای لرستان پناه بردهاند و در آنجا هم باز از آزار برکنار نبودهاند. با این ناامنیهای طولانی زمینها نکاشته و خانهها ویران ماندهاند. اگر در پارهای از جاها کسانی باقی ماندهاند روزگار سختی را میگذرانند. تلاش برای پیداکردن گوشت، برنج و غذاهای خوراکی بیهوده بوده و در جاهایی هم که زراعت مینمایند نان و ماست و سبزیجات و غیره به زحمت دریافت میگردد. فقری را که در هنگام رفتن به اسپاهان (اصفهان) دیده بودم مرا آزموده کرده بود. لذا وادار شدم که در مسافرت تازه پیشبینیهای بیشتری بنمایم.
ایرانیان از نظر فکر و اندیشه بسیار مستعدند. به علوم و هنر و به طور کلی تمام آنچه که توجه آنها را جلب کند به آسانی دست می یابند. مردمی با تربیت و مجلس آرا و دوست یاب و معاشرتی هستند. با بیگانگان مودبانه رفتار می کنند. غذاهای دلپذیر می پزند. بسیار خوش خوراکند. نوشیدنی های گوارا و تجمل را دوست دارند و دراین باره هیچ کشوری به پای آنان نمی رسد. دانش همگانی و به اصطلاح معلومات عمومی آنها در سطح بالاست و به زحمت می توان آنها را گول زد.
بدرقه جاویدان