کتاب مرزبندی نوین شهری

کتاب «مرزبندی نوین شهری» اثر نیل اسمیت، منتشرشده در سال ۱۹۹۶، یکی از آثار کلاسیک و تأثیرگذار در مطالعات شهری و برنامه‌ریزی شهری است که به نقد روند اعیانی‌سازی (Gentrification) و سیاست‌های نئولیبرال شهری می‌پردازد. اسمیت در این کتاب با بیانی قاطع و تحلیلی، روند بازسازی محله‌های شهری را نه صرفا یک پدیده فرهنگی یا سلیقه‌ای طبقه متوسط، بلکه به‌عنوان یک استراتژی ساختاری و حساب‌شده برای تثبیت سرمایه و کنترل طبقاتی معرفی می‌کند. او نشان می‌دهد که اعیانی‌سازی فراتر از بازآرایی زیبایی‌شناختی محله‌هاست و ریشه در قدرت اقتصادی، سیاست‌های دولتی و بازتوزیع فضاهای شهری دارد. یکی از مفاهیم محوری کتاب، استعاره «مرز شهری» است. اسمیت محله‌های اعیانی‌شده را به مناطق غرب آمریکا در دوران گسترش استعماری تشبیه می‌کند، جایی که زمین‌ها فتح می‌شد و ساکنان بومی یا طبقات فرودست به موانعی برای پیشرفت سرمایه تبدیل می‌شدند. به این ترتیب، اعیانی‌سازی نه یک فرآیند خنثی، بلکه میدان نبردی است که سرمایه و نخبگان شهری در آن به دنبال جابجایی، تسلط و سود هستند. این نگاه نشان می‌دهد که بازسازی شهری، از بالا به پایین و هدایت‌شده توسط توسعه‌دهندگان، بانک‌ها و سیاست‌های دولتی انجام می‌شود و نه صرفا بر اساس تقاضای بازار مسکن یا انتخاب فردی ساکنان. اسمیت همچنین جنبش «بازگشت به شهر» را نقد می‌کند و آن را نه یک تغییر فرهنگی خودجوش، بلکه پاسخی انتقام‌جویانه به بی‌نظمی‌های شهری دهه‌های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ می‌داند. این جنبش، با هدف بازگرداندن سلسله مراتب اجتماعی و کنترل فضایی، اغلب از طریق سیاست‌های انحصاری، جرم‌انگاری فقر و پاکسازی فرهنگی جوامع متنوع محلی اجرا می‌شود. اسمیت در عین حال محله‌های پیش از اعیانی‌سازی را رمانتیک نمی‌کند؛ او چالش‌های واقعی مانند فقر، جرم و کمبود سرمایه‌گذاری را تصدیق می‌کند اما تأکید دارد که این مسائل نمی‌توانند جابجایی ساکنان را توجیه کنند. این کتاب با استفاده از مطالعات موردی، به‌ویژه منطقه پایین شرقی نیویورک، و بهره‌گیری از جغرافیای شهری، اقتصاد سیاسی و نظریه اجتماعی، تصویری دقیق و پژوهشی از نیروهای ساختاری پشت اعیانی‌سازی ارائه می‌دهد. اسمیت نشان می‌دهد که چگونه سیاست‌های یارانه‌ای، تغییرات منطقه‌بندی و مداخله‌های دولتی، محله‌ها را به بازارهای سودآور املاک و مستغلات تبدیل می‌کند و هم‌زمان جوامع حاشیه‌نشین را از بین می‌برد. تأثیر این کتاب فراتر از حوزه دانشگاه است و در مطالعات شهری، برنامه‌ریزی شهری و جنبش‌های عدالت اجتماعی بازتاب داشته است. مفهوم «شهر کینه‌توز» اسمیت به تحلیل پلیس، بی‌خانمانی، جداسازی نژادی و افزایش هزینه‌های مسکن در شهرهایی از لندن تا سیدنی کمک کرده و همچنان در بررسی گسترش جهانی اعیانی‌سازی و بحران‌های مسکن کاربرد دارد. در نتیجه، «مرزبندی نوین شهری» کیفرخواستی قاطع علیه شهرسازی نئولیبرال و بازسازی‌های شهری است. این کتاب نشان می‌دهد که فضای شهری عرصه‌ای فعال برای مبارزه طبقاتی، عدالت و تعلق اجتماعی است و خوانندگان را تشویق می‌کند تا شهر را نه به‌عنوان پس‌زمینه‌ای منفعل، بلکه به‌عنوان مکانی برای مبارزه و کنش اجتماعی ببینند.