کتاب سازگاری نهادی

یکی از چالش‌های مدیریت منابع طبیعی و محیط زیست، چندوجهی بودن رویکرد مدیریت است که دلیل عمدۀ آن تداخل نظام انسانی و طبیعی در کنار یکدیگر در مدیریت اکوسیستم‌هاست. برای دستیابی به نظام تدبیر شایسته در منابع طبیعی و محیط زیست، تأکید بر تحقیقات بین‌رشته‌ای ضرورتی انکارناپذیر است. علاوه بر این، امروزه در تحقیقات مربوط به مدیریت پایدار منابع، تفکراتی از قبیل تاب‌آوری و ظرفیت سازگاری در سیستم‌های اجتماعی- اکولوژیک از مفاهیم پرطرفدار در بین محققان بین‌رشته‌ای مرتبط با منابع طبیعی و محیط زیست به‌شمار می‌روند. درحالی‌ که نظریه‌های مربوط به حکمرانی پیوسته تکامل می‌یابند، زمینۀ تغییرات جهانی محیط زیست چالش‌های منحصربه‌فردی برای مدیریت اکوسیستم‌های شبکه‌ای، شهرها، سازمان‌ها و نهادها پدید می‌آورد. همچنین اهمیت درک و شناخت پیچیدگی و مسائلی نظیر برهم‌کنش میان تغییر سریع و تدریجی در سیستم‌های اجتماعی-اکولوژیک و نهادهای آنها مشهودتر شده است. با نمایان شدن تغییرات اکولوژیکی و جوی، یکباره یا به آهستگی، جوامع انسانی نیز واکنش می‌دهند. اینکه آیا نهادهای جدید، هنجارها و قوانین جدید، مشارکت‌های جدید، به‌سرعت تغییر اقلیم و محیط ‌زیست جهانی خواهد بود یا خیر، درست مشخص نیست. به‌عنوان ‌مثال، روشن نیست تغییر اجتماعی در چه سطح روی می‌دهد، نهادها، سازمان‌ها و افراد تا چه حد واکنش نشان می‌دهند و تغییر یا دگرگونی عمیقی خواهند داشت و اصلاح و تنظیم جزئی مسیرهای توسعۀ فعلی چیست. در این کتاب تلاش شده است شرایط گوناگون نحوۀ واکنش سیستم‌های اجتماعی-اکولوژیک به تغییر از دریچۀ تاب‌آوری و سازگاری نهادی بررسی شود. منظور از تغییر و سازگاری به‌طور خاص سازگاری با تغییرات محیط زیست و پویایی اکوسیستم است. در کتاب حاضر برای دستیابی به سازگاری، بر مسئله ایجاد تناسب و همراهی جنبۀ اجتماعی و اکولوژیکی به‌منظور ارتقای نیک‌داری منابع طبیعی (حفاظت و بهره‌برداری مسئولانه) و خدمات اکوسیستم برای بهزیستی انسان و پایداری تأکید می‌شود. کتاب حاضر که نتیجۀ کوشش جمعی از کارشناسان بین‌المللی است، بینش‌های جدیدی در زمینۀ سازگاری نهادی و ایجاد تاب‌آوری و حکمرانی سازگار نظام‌های پیچیده اجتماعی-اکولوژیک ارائه می‌دهد. به کمک مجموعه‌ای از مطالعات موردی بر بعد علوم اجتماعی مدیریت اکوسیستم تمرکز داشته تا شکاف‌ میان تاب‌آوری، پایداری و علوم اجتماعی رفع شود. با استفاده از مثال‌های تجربی، از سطح محلی گرفته تا سطوح جهانی، رشته‌های مختلف از جمله علوم سیاسی، انسان‌شناسی، علم تاب‌آوری و سازگاری با یکدیگر ادغام شده و منبع مهمی برای محققان، سیاستگذاران و دانشجویان فراهم آمده است. نویسندگان کتاب امیلی بوید و کارل فولکه هستند؛ امیلی بوید مدیر گروه تحقیقات محیط زیست انسانی دانشگاه ریدینگ و همچنین دانشیار مرکز تاب‌آوری استکهلم در دانشگاه استکهلم است. تحقیقات و آموزش‌های کنونی او متمرکز بر تغییر اقلیم و توسعه، حکمرانی زیست‌محیطی، تاب‌آوری و اجتماعات انسانی است. کارل فولکه، مدیر موسسۀ بئیئر، آکادمی سلطنتی علوم سوئد و مدیر علمی مرکز تاب‌آوری استکهلم، دانشگاه استکهلم و از پایه‌گذاران اتحادیه تاب‌آوری است. تحقیقات او بر نقش سیستم‌های زنده در مقیاس‌های مختلف در توسعۀ اجتماعی-اقتصادی و همچنین بر نحوۀ حکمرانی و مدیریت برای رسیدن به تاب‌آوری در نظام‌های اجتماعی-اکولوژیک تأکید دارند. در کتاب حاضر، نویسندگان به ویژگی‌های سازگاری نهادی نظیر دیدگاه‌های به اشتراک گذاشته‌شده میان کنشگران، سرمایۀ اجتماعی و شبکه‌ها، تصمیم‌گیری مشارکتی و یادگیری، سازمان‌های مرزی و پل و پیش‌بینی مقابله با مجموعۀ کاملی از مسائل پیچیده پرداخته‌اند که در اثر نبود نهادهایی پاسخگو یا توانا وخیم‌تر می‌شوند. شبکه‌ها، ویژگی‌های ضروری سازگاری نهادی‌اند و چند فصل بر نقش بحرانی کنشگران اساسی شبکه از جمله کارآفرینان اجتماعی و رهبران، در سازگاری و حکمرانی در عرض سطوح و سازمان‌های گوناگون تأکید دارند.