کتاب سرزمین ساحل شرقی

رمان «فغان شرق» نوشته عبدالرحمن منیف، نویسنده برجسته عرب، روایتی است از دگرگونی‌های عمیق اجتماعی، فرهنگی و سیاسی در شهری خیالی واقع در خاورمیانه. اگرچه اثر به رویدادی تاریخی خاص اشاره نمی‌کند، اما در لایه‌های زیرین خود بازتابی روشن از تحولات واقعی ناشی از مدرنیزاسیون و ورود نفت به جهان عرب است. منیف با نگاهی موشکافانه و انتقادی، روند شتاب‌زده تغییرات را در بطن جامعه‌ای سنتی به تصویر می‌کشد؛ جامعه‌ای که در مواجهه با ثروت نفتی و مظاهر مدرنیته، ریشه‌های دیرینه و بافت اجتماعی خود را به‌تدریج از دست می‌دهد.
این رمان با تمرکز بر تغییرات شهری و اجتماعی، روایت‌گر تخریب نظم کهن و جایگزینی آن با ساختارهایی نوظهور و غالبا بی‌هویت است. شخصیت‌های داستان در میانه این تحولات، دچار بحران هویت می‌شوند؛ احساس بیگانگی، گم‌گشتگی و جدایی از گذشته، موضوعاتی است که با نگاهی انسانی و شاعرانه در داستان حضور دارند. منیف همچنین با ظرافت، فساد حاصل از ثروت‌های بادآورده و نقش قدرت‌های جدید در شکل‌گیری نظم تازه را مطرح می‌کند؛ نظمی که نه بر پایه ارزش‌های اصیل، بلکه بر مبنای منافع زودگذر و منطق سود شکل گرفته است.
یکی از تم‌های محوری کتاب، تضاد میان سنت و مدرنیته است. نویسنده این تقابل را نه صرفا به عنوان یک کشمکش فرهنگی، بلکه به عنوان چالشی بنیادین در سطح فرد و جامعه بررسی می‌کند؛ چالشی که در آن، افراد میان حفظ گذشته و پذیرش آینده سرگردان‌اند. در کنار این مضامین، رابطه انسان با محیط شهری در حال تغییر نیز از دید نویسنده پنهان نمی‌ماند و در قالب روایت‌های جزئی و درهم‌تنیده، نشان داده می‌شود که چگونه فضا و مکان، بر روح و هویت انسان تأثیر می‌گذارند.
منیف با خلق شخصیت‌هایی متنوع و داستان‌هایی به‌هم‌پیوسته، تصویری فراگیر از جامعه‌ای در حال گذار ارائه می‌دهد؛ جامعه‌ای که در آن، فرایند مدرنیزاسیون نه تنها رفاه نیاورده، بلکه موجب فروپاشی ارزش‌های کهن و سردرگمی انسان معاصر شده است. نثر شاعرانه و توأم با تأمل نویسنده، این روایت را به اثری ماندگار و تأثیرگذار بدل می‌سازد؛ اثری که بیش از آنکه صرفا داستانی باشد، مرثیه‌ای است برای از دست رفتن هویت، اصالت و انسانیت در سایه‌ مدرنیته‌ای بی‌ریشه و شتاب‌زده. می‌توان گفت «فغان شرق» داستانی درباره پیامدهای اجتماعی و فرهنگی مدرنیزاسیون بی‌مهار در خاورمیانه است؛ روایتی از رنج و آشفتگی انسان، که در میانه‌ی تغییرات ناگهانی، نه تنها گذشته‌اش را گم می‌کند، بلکه آینده‌ای روشن نیز پیش‌روی خود نمی‌بیند.