کتاب کافه پولشری

نمایشنامه‌ی «کافه پولشری» اثر آلن وتز، نمایشنامه‌نویس و کارگردان فرانسوی، یکی از نمونه‌های شاخص درام تک‌پرده‌ای و مونولوگ‌محور در تئاتر معاصر فرانسه است که نخستین‌بار در سال ۱۹۷۶ در پاریس، در همان مکانی که نام اثر را وام گرفته بود، روی صحنه رفت و در سال ۱۹۸۱ در شماره ۶۸۶ نشریه‌ی L’Avant-Scène Théâtre منتشر شد. این اثر در قالب یک نمایش تک‌پرسوناژ، دنیایی کامل از تجربه، زمان، صدا و احساس را در فضای محدود یک کافه می‌آفریند. نقش اصلی آن، زن میانسالی به نام پولشری است؛ زنی که کافه‌اش را با نظم و دلسوزی اداره می‌کند، با مشتریان سخن می‌گوید، در خلوت خود اندیشه می‌کند و از خلال گفتگو با خویش، جهان بیرون و درون را در هم می‌تند. پولشری در طول نمایش، بی‌واسطه با تماشاگر سخن می‌گوید؛ گاه آن‌ها را مشتریان فرضی کافه‌اش می‌بیند، گاه هم‌صحبت تخیلات خود. در کلام او، جزئیات روزمره-از فنجان‌های قهوه گرفته تا صداهای پس‌زمینه‌ی شهر-به نشانه‌هایی از زندگی مدرن، تغییر اجتماعی و درگیری درونی بدل می‌شوند. کافه برای او تنها محل کار نیست؛ پناهگاه، قلمرو و تئاتر شخصی اوست، جایی که مرز میان استقلال و انزوا، میان حضور و خلأ، بارها محو می‌شود. پولشری نمونه‌ای از زنی است که در جهان مدرن، میان اداره‌ی کار و یافتن معنا، میان استقلال و دلتنگی، در نوسان است. وتز با مهارتی شاعرانه، از زندگی روزمره به استعاره‌ای فلسفی از گذر زمان و معنای زیستن دست می‌یابد. در سطحی نمادین، کافه بازتابی از جامعه است: فضایی عمومی اما صمیمی، جایی که گفت‌وگو، انتظار، کار و خیال با هم درآمیخته‌اند. پولشری، هم شاهد و هم بازیگر این جهان است؛ او همزمان نقش خدمت‌رسان و فیلسوف را بازی می‌کند. ساختار مونولوگ به نمایش اجازه می‌دهد تا به درونی‌ترین لایه‌های ذهن او نفوذ کند-خاطرات، رویاها، ناامیدی‌ها و امیدهایش. وتز با استفاده از ریتم گفتار، طنز ملایم و جزئیات ملموس، زندگی را در قالب صدایی واحد به نمایش می‌گذارد که جهانی کامل را در خود حمل می‌کند. از نظر تئاتری، سادگی صحنه و تمرکز بر بازیگر، نقطه‌ی قوت و چالش اثر است. قدرت آن در اقتصاد کلام و حضور زنده‌ی بازیگر نهفته است؛ اگر اجرا با ظرافت و همدلی همراه نباشد، خطر یکنواختی و سکون در کمین است. اما هنگامی که اجرا به درستی شکل گیرد، مانند اجرای ایرانی آن در تهران با عنوان «کافه پولشری» در سال‌های ۲۰۱۷ تا ۲۰۱۸، اثر به تابلویی شاعرانه از تنهایی زن معاصر و مبارزه‌ی او برای حفظ هویت در جهان متغیر بدل می‌شود.
در نهایت، «کافه پولشری» بیش از آنکه درباره‌ی یک زن و کافه‌اش باشد، درباره‌ی انسان و نیاز او به معنا در میان هیاهوی روزمرگی است. آلن وتسه با نگاهی مینیمالیستی اما عمیق، از خلال صدای پولشری، جهانی می‌سازد که در آن کار، زمان، زبان و رویا در هم تنیده‌اند. چه در کافه‌ای در پاریس و چه بر صحنه‌ای در تهران، این نمایش مخاطب را به اندیشیدن درباره‌ی استقلال، حضور و سکوت در زندگی دعوت می‌کند-درامی کوچک در ظاهر، اما بزرگ در تأمل و احساس.