رابرت الکس جانسون در کتاب خوشی در میان رنج‌ها، سه سطح از آگاهی را معرفی می‌کند و برای هر کدام از این سطح‌ها، یکی از شخصیت‌های ادبی را مثال می‌زند. دن کیشوت نمونه‌ای از سطح اول با نام آگاهی دوبعدی است. او زندگی‌اش را دوست دارد و از لحظه‌لحظه‌ی آن لذت می‌برد. دن کیشوت تفاوت میان تصور و تجاربش را در همه‌ی موارد نادیده می‌گیرد و پابه‌پای تصوراتش پیش می‌رود. او افکاری درباره‌ی جهان دارد که با واقعیت مطابقت ندارد؛ اما باز هم به آن افکار و عقاید پایبند می‌ماند. خلاصه این‌که دون کیشوت در خیالاتش زندگی می‌کند و از این نحوه‌ی زیستن رضایت دارد.سطح دومی که در کتاب خوشی در میان رنج‌ها معرفی می‌شود، آگاهی سه‌بعدی است. رابرت الکس جانسون نماینده‌ی این نوع آگاهی را در ادبیات، هملت قرار می‌دهد. هملت می‌داند که مرکز جهان نیست و دیگران نیز به‌اندازه‌ی او اهمیت دارند. او آن‌قدر شجاع است که حقایقی تلخ را درباره‌ی خود و دیگران بپذیرد؛ اما نمی‌داند با آن حقیقت چگونه روبه‌رو شود. به همین دلیل هملت شخصیتی روان‌رنجور دارد که ارتباط گرفتن با او سخت است.آگاهی چهاربعدی سطح سوم آگاهی است. فاوست نمونه‌ی بارز این سطح از آگاهی است که روح خودش را به شیطان می‌فروشد. شاید با خود فکر کنید او با این کار به تعالی نمی‌رسد؛ اما تحلیل رابرت الکس جانسون از این داستان، مبتنی بر آموزه‌های کارل گوستاو یونگ است. نویسنده‌ی کتاب خوشی در میان رنج‌ها عقیده دارد که فاوست مانند هملت به اندازه‌ی کافی شجاع بود که با حقایقی درباره‌ی خویشتن و دیگران روبه‌رو شود؛ اما برخلاف هملت یاد گرفت که چگونه با این حقیقت زندگی کند. به تعبیر یونگ، فاوست سایه‌ی خود را در آغوش گرفت.
کتاب تکامل آگاهی
بنیاد فرهنگ زندگی
رابرت الکس جانسون
حریر
