کتاب شب کاری

رمان «شب کاری» نوشته‌ی ایروین شاو نخستین‌بار در سال ۱۹۷۵ منتشر شد. این اثر یکی از واپسین و درخشان‌ترین آثار دوران حرفه‌ای شاو به‌شمار می‌رود که پس از موفقیت چشمگیر «مرد ثروتمند، مرد فقیر» (۱۹۶۹) و «عصر در بیزانس» (۱۹۷۳) منتشر شد و جایگاه او را در ادبیات قرن بیستم بیش از پیش تثبیت کرد.«شب کاری» با ترکیبی از روایت پرکشش و نگاهی تیزبین به جامعه‌ی معاصر، تصویری از طمع، تصادف، و گریز از واقعیت را در بستری از اروپا پساجنگ ترسیم می‌کند.شاو در این رمان نیز به سنت تریلرهای ادبی خود وفادار مانده، اما با لحنی که سرگرم‌کننده، پرتنش و در عین حال اخلاق‌محور است. روایت با ریتمی تند پیش می‌رود، مکان‌ها با جزئیاتی دقیق جان می‌گیرند، و از هتل‌های قدیمی نیویورک تا محفل‌های مجلل اروپایی، صحنه‌هایی پررنگ و سینمایی ساخته می‌شود. لحن غالب میان طنزی تلخ و رئالیسم روان‌شناختی در نوسان است؛ گویی نویسنده با دست کشیدن بر ظواهر زرق‌وبرق‌دار، در پی افشای تزلزل ارزشی در زیرساخت‌های زندگی مدرن است.
در مرکز داستان، داگلاس گریمز ایستاده است: خلبانی سابق، بی‌پول و سرخورده، که شب‌ها در هتلی فرسوده کار می‌کند. زمانی که به‌طور اتفاقی پولی هنگفت از یکی از مهمانان به دستش می‌رسد، تصمیمی ناگهانی زندگی‌اش را دگرگون می‌کند. گریمز پول را برمی‌دارد و وارد سلسله‌ای از انتخاب‌های اخلاقی مشکوک می‌شود که با ورود مایلز فابیان، مردی کلاهبردار، خوش‌برخورد و مرموز، پیچیده‌تر می‌گردد. این دو، در قالب شراکتی ناپایدار، ماجراجویی‌هایی در اروپا آغاز می‌کنند و با فریب نخبگان مرفه در هتل‌ها و کازینوها، نمایی دیگر از جامعه‌ی مصرف‌گرای قرن بیستم را به نمایش می‌گذارند. آن‌چه در آغاز هیجان‌انگیز و رهایی‌بخش می‌نماید، به‌تدریج به چهره‌ای تیره و خطرناک بدل می‌شود که در پس آن، سایه‌ی جنایت، تعقیب، و بی‌ثباتی هویتی سنگینی می‌کند. مضامین اصلی رمان شامل وسوسه، بازآفرینی هویت، و پوچی در دل تجمل است. شاو با مهارتی کم‌نظیر نشان می‌دهد چگونه ثروت می‌تواند فردی عادی را به ورطه‌ی سقوط اخلاقی بکشاند، و هم‌زمان، طبقه‌ی مرفه و فراملی‌گرای اروپایی را با نگاهی انتقادی و جزئی‌نگر به تصویر می‌کشد. در این میان، عنصر بخت به‌عنوان نیرویی ناپایدار و گمراه‌کننده، مرز شکننده‌ی میان قربانی و تبهکار را در جهانی متزلزل بارها به چالش می‌کشد. شخصیت‌پردازی در این رمان بیش از آن‌که از طریق درون‌نگری مستقیم صورت گیرد، از رهگذر کنش‌ها و تنش‌های دراماتیک شکل می‌گیرد. داگلاس گریمز، با آمیزه‌ای از امید و ویرانی اخلاقی، در مرکز تحولات قرار دارد، در حالی که فابیان با کاریزمای مبهمش نقش کاتالیزوری دارد که او را به دل هیجان، اغوا و تباهی می‌کشاند. دیگر شخصیت‌ها-از پلیس‌ها و تبهکاران گرفته تا چهره‌های رنگارنگ دنیای هتل‌ها-همگی در ساختن جهانی متضاد میان ظاهر و باطن اخلاقی نقش دارند. نثر شاو در «شب کاری» سرزنده، موجز و پرجزئیات است. او به‌جای تمرکز صرف بر تحلیل‌های روان‌شناختی، روایت را بر پایه‌ی کنش بیرونی، کشمکش و تعلیق پیش می‌برد. با بهره‌گیری از طنزی نیش‌دار، نگاهی اجتماعی و مهارت در خلق موقعیت‌های پرتنش، داستانی ارائه می‌دهد که هم سرگرم‌کننده است و هم تلنگری به وجدان اخلاقی مخاطب می‌زند. رمان با استقبال خوبی روبه‌رو شد. آرتور کوپر از نیوزویک آن را «سرگرمی درجه‌یک» خواند و تحسین کرد که چگونه جذابیت ماجراجویی را با آگاهی اخلاقی درهم آمیخته است. هرچند «شب کاری» همانند آثار شاخص‌تر شاو در حافظه‌ی جمعی باقی نمانده، اما از آن به‌درستی به‌عنوان یکی از تلاش‌های موفق و دیرهنگام او برای پیوند میان ادبیات جدی و روایت پرکشش ژانری یاد می‌شود.
در مجموع، «شب کاری» را می‌توان تریلری هوشمندانه و سرگرم‌کننده دانست که با روایت زندگی پرمخاطره‌ی گریمز، نه‌تنها ما را به تماشای جاه‌طلبی، وسوسه و سقوط در جهان مدرن می‌نشاند، بلکه تحلیلی تند و تیز از سازوکار قدرت، هویت و تزلزل اخلاق در جهان معاصر عرضه می‌کند. این اثر انتخابی ماندگار برای خوانندگانی‌ست که به دنبال داستانی پرکشش با لایه‌های اندیشه‌ورز هستند.