کتاب اسناد افغانستان

کتاب «اسناد افغانستان» اثر کریگ ویتلاک، روایت رسمی ایالات متحده از طولانی‌ترین جنگ تاریخ این کشور را به چالش می‌کشد. ویتلاک بر پایه هزاران صفحه سند و گفت‌وگوهای محرمانه با مقامات نظامی و سیاسی، تصویری کاملا متفاوت از جنگ افغانستان ارائه می‌دهد؛ تصویری از سردرگمی، پنهان‌کاری و خطاهای زنجیره‌ای که در نهایت به فروپاشی کامل سیاست آمریکا در این کشور انجامید. نویسنده کتاب را بر پایه اسناد پروژه‌ای به نام Lessons Learned بنا کرده است، مجموعه‌ای از مصاحبه‌ها و گزارش‌هایی که توسط بازرس ویژه بازسازی افغانستان گردآوری شد و بعدها با پیگیری حقوقی روزنامه واشنگتن‌پست از طبقه‌بندی محرمانه خارج گردید. این اسناد نشان می‌دهند که تقریبا در تمام دوره‌های جنگ، از دوران جورج بوش تا اوباما و ترامپ، مقامات آمریکایی به‌خوبی می‌دانستند که مأموریت در افغانستان در حال شکست است، اما همچنان به افکار عمومی وعده «پیشرفت» و «ثبات» می‌دادند. ویتلاک توضیح می‌دهد که ایالات متحده از همان آغاز تهاجم در سال ۲۰۰۱، شناختی اندک از ساختار اجتماعی و سیاسی افغانستان داشت و سیاست‌گذاران آمریکایی درک درستی از نقش قومیت‌ها، فرهنگ محلی، یا دین نداشتند و همین ناآگاهی باعث شد استراتژی‌های آنان بر پایه تصورات اشتباه بنا شود. نتیجه، صرف میلیاردها دلار در پروژه‌هایی بود که یا به فساد گسترده انجامید یا هرگز به سرانجام نرسید. کتاب همچنین به بررسی پدیده «داده‌های جعلی» می‌پردازد. ویتلاک با بهره‌گیری از مصاحبه‌های واقعی نشان می‌دهد چگونه آمار و شاخص‌های عملکرد به‌صورت ساختگی افزایش داده می‌شد تا موفقیت ظاهری ایجاد شود. افزون بر آن، نویسنده به فساد نظام‌مند در میان پیمانکاران، فرماندهان محلی و حتی نهادهای بین‌المللی می‌پردازد که نتیجه‌اش شکل‌گیری اقتصادی ناسالم و وابسته به کمک‌های خارجی بود، نظامی که با خروج نیروهای آمریکایی، به سرعت فروپاشید. پیام اصلی کتاب فراتر از شکست‌های نظامی و استراتژیک است؛ اسناد افغانستان در حقیقت پرده از ناکامی نهادهای تصمیم‌گیرنده در مواجهه با واقعیت‌ها برمی‌دارد. این اثر به خواننده یادآوری می‌کند که هزینه‌های جنگ تنها به تلفات انسانی و منابع مالی محدود نمی‌شود، بلکه فقدان شفافیت و صداقت در مدیریت بحران، آسیب‌های عمیق‌تری بر جامعه و دموکراسی وارد می‌کند.