کتاب چیزی شبیه خوشبختی

کتاب «چیزی شبیه خوشبختی» نوشته‌ی جان برن ساید، مجموعه‌ای دوازده‌گانه از داستان‌های کوتاه است که در فضایی میان‌مرزی میان واقع‌گرایی مالیخولیایی و بینش روان‌شناختی ژرف سیر می‌کند. این اثر که دومین مجموعه داستان برن ساید پس از سوختن الویس (۲۰۰۰) به‌شمار می‌آید، و صدای منحصربه‌فرد نویسنده را-که آمیخته‌ای از تغزل، اضطراب پنهان و پیوندی عمیق با مناظر سرد اسکاتلند و تنهایی‌های انسانی است-با قدرت تمام به نمایش می‌گذارد.
داستان‌های این مجموعه درون ژانر ادبی داستان کوتاه جای می‌گیرند، اما لحنشان به‌طرز محسوسی شاعرانه، سرد و سوگوار است. سبک نثر برنساید، فشرده و موجز است؛ جمله‌هایش همچون لایه‌هایی از یخ شفاف‌اند که زیر آن، خشونتی خاموش یا حس فقدانی حل‌نشده پنهان شده است. زندگی روزمره در این روایت‌ها، همزمان محل صمیمیت و گسست، و خاطره و گریز است. روایت‌ها نه با اوج و فرودهای پررنگ، که با سایه‌روشن‌های ظریف و لحظاتی از وقوف، امید و حتی رهایی شکل می‌گیرند؛ اما این امید اغلب لرزان و به‌سختی حاصل شده است. گرچه پیرنگی واحد این دوازده داستان را به هم نمی‌دوزد، اما موتیف‌هایی همچون برف، غیبت، اشتیاق سرکوب‌شده و دگرگونی درونی، مجموعه را به لحاظ احساسی و ساختاری به هم گره می‌زنند. در داستان «چیزی شبیه خوشبختی»، دو خواهر و دو برادر در بطن خیانت‌های روزمره و تلاش برای حفظ پیوندهای شکننده عاطفی به تصویر کشیده می‌شوند، جایی که شادی، صرفا سایه‌ای از خاطرات کودکی است. در «موهای هرزه»، با ترکیب خشونت خانگی، درد دندان و انبردستی خون‌چکان، به حضور یک روباه آبی خیالی می‌رسیم که در عین غریب‌بودن، حامل نمادی از رهایی یا بازگشت به ذات حیوانی است. این لحظات مالیخولیایی اغلب با عناصر نمادین طبیعت، تنهایی، و وهم هم‌نشین می‌شوند. تم‌هایی مانند بیگانگی، هویت جنسیتی سرکوب‌شده، محدودیت در بیان عواطف، و سرمای محیطی در تمام مجموعه تکرار می‌شوند. در داستان «پیچ ملبا»، کودکی راوی با تخیلات عاشقانه گره می‌خورد و به اندوهی لطیف و هم‌زمان تأمل‌برانگیز درباره عشق و مرگ تبدیل می‌شود. در «آهودان» و «گادوییت»، پیوندهای روایی و تماتیک میان فقدان، ناپدیدشدن و طبیعت رمزآلود، کیفیتی شبه‌افسانه‌ای به داستان‌ها می‌دهند. ارجاع‌های تکرارشونده به پرندگان، آب و هوا و تصاویر خاص، مجموعه را به اثری از نظر حسی و نمادین یکپارچه تبدیل می‌کند؛ چیزی شبیه یک رمان گسسته از درون. برن ساید به‌جای اتکا به شخصیت‌های متعارف، راویانی برمی‌گزیند که بازتاب‌دهنده‌ی وضعیت‌های درونی‌اند. زنان میان‌سال، مردانی در آستانه فروپاشی در زندگی مشترک، دانشگاهیانی گرفتار حافظه یا انزوا، همه به نمونه‌هایی از فرسایش عاطفی و نوعی تاب‌آوری خاموش بدل می‌شوند. روابط میان‌فردی، همچون زناشویی‌های پرتنش، امیال خاموش و ترس‌های اجتماعی، همگی به منزله پنجره‌هایی به دنیای درونی انسان معاصر تصویر می‌شوند. واکنش منتقدان نیز ستایش‌آمیز بوده است. استوارت کلی در گاردین از انسجام درونی و قدرت برنساید در ترسیم نادیده‌ها تمجید کرد. تام آدیر در اسکاتسمن کتاب را «یکی از بهترین مجموعه داستان‌هایی که تا به حال خوانده‌ام» دانست و از مهارت نویسنده در خلق پایان‌های طنین‌انداز و کنترل استادانه‌اش بر لحن و صدا نوشت. نشریاتی چون ایندیپندنت نثر برنساید را با آثار ریموند کارور مقایسه کردند؛ نثری ساده، اما برنده، که نومیدی خاموش را به شعری در باب بقا بدل می‌کند. این مجموعه جایزه‌ی معتبر اج هیل را در سال ۲۰۱۴ از آن خود کرد و تحسین گسترده‌تری برای برنساید به ارمغان آورد.
در مجموع، «چیزی شبیه خوشبختی» مجموعه‌ای است از روایت‌هایی آرام، اما تکان‌دهنده، درباره شکنندگی روان، حافظه و بقا در جهانی سرد و بی‌ثبات. نثر دقیق و نگاه نافذ برنساید جهانی را می‌سازد که نه فقط به خوانده‌شدن، بلکه به دوباره‌خوانی و تأمل نیز دعوت می‌کند-جهانی که در آن، شادی گرچه اندک، اما هنوز ممکن است.