کتاب آهنگ سازی در موسیقی کلاسیک ایرانی؛ گفتمان ها و مسئله ی هویت

کتاب «آهنگ‌سازی در موسیقی کلاسیک ایرانی؛ گفتمان‌ها و مسئله‌ی هویت» به قلم سپهر سراجی، اثری پژوهشی است که ساختار آن به‌گونه‌ای طرح ریزی شده است تا خواننده را با مباحث تاریخی، نظری و تحلیلی در حوزه آهنگ‌سازی ایرانی آشنا کند. کتاب با مقدمه‌ای به قلم ساسان فاطمی آغاز می‌شود که جایگاه کتاب حاضر را در بستر پژوهش‌های موسیقی‌شناسی ایران روشن می‌کند. سپس نویسنده در پیشگفتار، تجربه‌های شخصی خود را از دوران نوجوانی و تحصیل در رشته‌ی آهنگ‌سازی روایت می‌کند؛ زمانی که بحث چندصدایی در موسیقی ایرانی یکی از داغ‌ترین موضوعات محافل هنری بود. او توضیح می‌دهد که چگونه این پرسش رایج که «موسیقی ایرانی را چرا و چگونه باید چندصدایی کرد؟» به تدریج جای خود را به پرسش بنیادی‌تر «بنیادها و مبانی نظری آهنگ‌سازی در موسیقی ایرانی چیست؟» داد. در ادامه، نویسنده به بررسی تاریخی و تحلیلی گفتمان‌های موسیقایی معاصر ایران می‌پردازد. او نشان می‌دهد که چگونه جریان‌های فکری مختلف، از محافظه‌کاران پایبند به سنت تا نوگرایان متمایل به تلفیق با موسیقی غربی، بر شکل‌گیری زبان آهنگ‌سازی در موسیقی دستگاهی تأثیر گذاشته‌اند. این بخش با مرور نمونه‌هایی از آثار و نوشته‌های آهنگ‌سازان و منتقدان، تصویری از فضای فکری و هنری چند دهه اخیر ارائه می‌دهد. پس از این مرور تاریخی، نویسنده به تعریف و تبیین مفاهیم اساسی آهنگ‌سازی با تمرکز ویژه بر موسیقی ایرانی می‌پردازد، مباحثی چون چندصدایی، هارمونی و کنترپوان در بستر موسیقی ایرانی. این مفاهیم باید نه به‌عنوان اهدافی مستقل، بلکه به‌عنوان ابزارهایی در خدمت آهنگ‌سازی دیده شوند. پس از بررسی‌های فرمی، کتاب به رابطه‌ی میان هویت فرهنگی و نوآوری هنری پرداخته است. نویسنده با بررسی نمونه‌هایی از آثار آهنگ‌سازان معاصر، نشان می‌دهد که چگونه می‌توان در عین وفاداری به ریشه‌های موسیقی ایرانی، زبان تازه‌ای خلق کرد که با جهان معاصر ارتباط برقرار کند. او همچنین به تأثیر عوامل اجتماعی، فرهنگی و حتی سیاسی بر روند آهنگ‌سازی اشاره می‌کند و نقش آهنگ‌ساز به‌عنوان کنشگر فرهنگی را برجسته می‌کند. به طور کلی، کتاب هم برای پژوهشگران و دانشجویان موسیقی منبعی معتبر به شمار می‌آید و هم برای علاقه‌مندان و خوانندگان عمومی، اثری نسبتا قابل فهم، است، چراکه مباحث عمده‌ای در کتاب، فارغ از پژوهش‌های تکنیکی موسیقی کلاسیک ایرانی است.