«یاد محمدعلی جمالزاده» به کوشش علی دهباشی مجموعهای از مقالات، خاطرات و تحلیلهای مختلف دربارهی زندگی و آثار سید محمدعلی جمالزاده، پدر داستاننویسی مدرن فارسی است. در این کتاب دهباشی مقالاتی را گرد آورده که بیانگر بخش مهمی از زندگی جمالزاده در عرصههای گوناگون است. از تحلیل فعالیتهای سیاسی جمالزاده در کمیته ملیون تا بررسی ادبی داستانها و قصههایش. آنچه در این کتاب بهعنوان خاطرات دوستان و آشنایان جمالزاده آمده بدون تردید بخش مهمی از شخصیت او را به نمایش میگذارد. کتاب با نوشتههای شخصیتهای برجستهی ادبی و فرهنگی، تصویری چندبعدی از این نویسندهی پیشگام ارائه میدهد. کتاب شامل یک مقدمه، سالشمار زندگی جمالزاده و بیش از 50 مقاله و نوشتهی مختلف است که در بخشهای متنوعی مانند خاطرات، تحلیلهای ادبی، نامهها و گفتگوها تنظیم شدهاند. کتاب با ارائه سالشمار دقیقی از زندگی جمالزاده آغاز میشود و سپس به بررسی ابعاد مختلف شخصیت و آثار او میپردازد. در بخش مقالات، شخصیتهای برجستهای مانند ایرج افشار، پرویز ناتل خانلری، محمدعلی همایون کاتوزیان و... به تحلیل جایگاه جمالزاده در ادبیات فارسی پرداختهاند. ایرج افشار در مقالهی خود «یکی بود و یکی نبود» را شاهکار جمالزاده مینامد و او را پیشرو در نوشتن حکایت و داستان معرفی میکند و پرویز ناتل خانلری نیز از او به عنوان «پیشوای نوولنویسی فارسی» یاد میکند. کتاب شامل تحلیلهایی ادبی دربارهی سبک داستاننویسی جمالزاده و تأثیر او بر ادبیات معاصر فارسی نیز هست. «جایگاه جمالزاده در نثرنویسی فارسی» از عبدالعلی دستغیب و «جمالزاده و ادبیات جدید ایران» از یحیی آرینپور، از جملهی این تحلیلها هستند. خاطرات دوستان و همعصران جمالزاده بخش قابل توجهی از کتاب را به خود اختصاص داده که تصویری زنده از شخصیت او ارائه میدهد. محمدعلی همایون کاتوزیان در توصیف شخصیت او مینویسد: «ذرهای بخل و کینه و حسد در گفتار و رفتارش مشهود نبود.» بخش پایانی کتاب نامههای جمالزاده به شخصیتهایی مانند علامه قزوینی، قاسم غنی و سید هادی خسروشاهی است. در پایان کتاب نیز کتابشناسی کاملی از آثار جمالزاده ارائه شده که برای پژوهشگران بسیار ارزشمند است. «یاد محمدعلی جمالزاده» نه تنها مرجعی ارزشمند برای شناخت جمالزاده است، بلکه تصویری از تحولات ادبی و فرهنگی ایران در قرن اخیر نیز ارائه میدهد.
درباره علی دهباشی
علیاکبر جعفر دهباشی معروف به علی دهباشی، زادهٔ ۱۳۳۷ تهران روزنامهنگار، ادب پژوه، نویسنده و سردبیر مجلهٔ بخارا است. او تلاش گستردهای در معرفی آثار و زندگی بزرگان فرهنگ و ادب و هنر ایران و جهان داشتهاست.