کتاب خیال در دفتر پستی

ائلچین افندی‌اف، از نویسندگان برجسته نسل دهه شصتی‌های ادبیات شوروی است؛ نسلی که یفتوشنکو، شوکشین، کازاکوف و  وزنسنسکی در روسیه، آیتماتوف و مار باجی‌اف در قرقیزستان، اولجاس سلیمان‌اف در فرانستان، ایوان دراچ و ویتانی کوروتیچ  در اوکراین، پولاداف در ازبکستان، آسل آدامویج و واسیل بیک‌افه در بلاروس، پائول-اریک رومو در استونی، تاماز و اوتار چیلادزه در گرجستان و بالاخره آنار رضا، یوسف صمداوغلو، مولود سلیمانلی، اکرم آیلیسلی، صابر احمداف و نیز ائلچین مورد بحث ما در  آذربایجان، بعضی از نمایندگان این نسل به شمار می‌آیند. اغلب آثار داستانی و نمایشی افندی‌اف دارای ضمیمه‌ها و لایه‌های فلسفی-روانشناختی بسیاری هستند که یک‌به‌یک جای تفسیر و  تحلیل دارند؛ اما آن‌چه که در همه این آثار حضوری ملموس دارد، انسان است و احساس‌ها، عواطف، عقاید، ترس‌ها، اضطراب‌ها، آرزوها و از همه مهم‌تر «خیال‌»های آشنا و باور کردنی‌اش!  تراژیکمدی خیال در دفتر پستی نیز که در ۱۹۷۰ میلادی نوشته شده و نخستین اثر نمایشی ائلچین است، روایت برآمدن جهان خیالات در برابر جهان روزمره و سپس هم‌نشینی این دو در کنار  یکدیگر است. اما تمام مسئله این نیست چرا که نویسنده در این اثر روایت مذکور را در دل بستر سیاسی - اجتماعی مشخصی پیش می‌برد (پیش می‌برد؟) و به سرانجام (سرآغاز) خود می‌رساند. بنابراین، شاید ممانعت ده ساله گلاولیت (سازمان نظارت و بازبینی  آثار فرهنگی و هنری شوروی) از اجرای چنین نمایشنامه‌ای، چندان هم پر بیراه نبوده است. بعضی از منتقدان با اشاره به وجود عناصری از تئاتر معنا باخته (آبسورد) در این نمایشنامه، ائلچین افندی‌اف را  به عنوان بانی تئاتر آبسورد در آذربایجان می‌شناسند.