کتاب آرش کمانگیر

کتاب «آرش کمانگیر: جای خالی داستان آرش در شاهنامه» نوشته دکتر ساقی گازرانی، پژوهشی نوآورانه است که به یکی از پرسش‌های بنیادین در حوزه اسطوره‌شناسی و تاریخ‌نگاری ایرانی می‌پردازد: چرا با وجود شهرت گسترده اسطوره آرش کمانگیر در فرهنگ ایران، این داستان در شاهنامه فردوسی نیامده است؟ نویسنده با بهره‌گیری از روش‌های تاریخی و تحلیلی، کوشیده است پاسخی مستند، ریشه‌دار و خلاقانه به این پرسش ارائه دهد. این اثر، افقی تازه برای فهم ما از تاریخ روایت و جایگاه اسطوره در حافظهٔ فرهنگی ایرانیان می‌گشاید.
کتاب با این پرسش آغاز می‌شود که چرا داستان آرش، یکی از اسطوره‌های پرآوازه ایران، در اثر سترگ فردوسی غایب است؟ برای پاسخ، نویسنده سفری پژوهشی به دل منابع تاریخی، روایات ادبی و تحلیل‌های اسطوره‌ای می‌برد. او با رجوع به متون دوره اشکانی، سکه‌شناسی، روایت‌های اوایل دوران اسلامی و منابع تاریخی، ریشه‌های این غیبت را بررسی می‌کند. گازرانی بر آن است که داستان آرش، بخشی از روایت‌های تاریخ‌ساز مردمی بوده که در خلال تحولات سیاسی و منازعات قدرت میان اشکانیان و ساسانیان، بارها دستخوش بازنویسی، حاشیه‌گذاری و حتی حذف شده است؛ حذف‌هایی که رد پایشان را می‌توان در سکوت شاهنامه نسبت به برخی اسطوره‌ها دنبال کرد.
«آرش کمانگیر» کتابی است با ساختاری فشرده و تحلیلی، که در سه محور اصلی خواننده را با خود همراه می‌کند:
تحلیل تاریخی دقیق: نویسنده با نگاهی موشکافانه به بسترهای تاریخی، اجتماعی و سیاسی دوران اشکانیان و ساسانیان، نشان می‌دهد چگونه شرایط سیاسی و منازعات قدرت می‌توانند در سرنوشت یک روایت اسطوره‌ای، نقش‌آفرین باشند. تحلیل‌های او مبتنی بر شواهد تاریخی، منابع ادبی و داده‌های سکه‌شناسی است.
مطالعه تطبیقی روایت‌ها: گازرانی روایت‌های گوناگون از آرش را در منابع مختلف ایرانی بررسی کرده و به مقایسه عناصر ساختاری و معنایی آن‌ها پرداخته است. او تفاوت روایت‌ها را نه صرفا به‌مثابه اختلاف در نقل، بلکه به‌مثابه بازتابی از تحولات سیاسی و فرهنگی عصرهای مختلف تحلیل می‌کند.
زبان روشن و ترجمه روان: ترجمه سیما سلطانی با حفظ دقت علمی متن، زبانی روان و خوش‌خوان دارد. این ویژگی باعث شده است که کتاب برای طیف گسترده‌ای از خوانندگان از پژوهشگران تا علاقه‌مندان عمومی به تاریخ و ادبیات قابل استفاده و فهم‌پذیر باشد.
کتاب «آرش کمانگیر» اثری است کم‌حجم اما پربار، که پرسشی بنیادین را به‌شیوه‌ای مستند و اندیشمندانه پی می‌گیرد. این اثر نه‌تنها به فهم بهتر اسطوره آرش و سرگذشت غیاب آن در شاهنامه کمک می‌کند، بلکه مخاطب را با فرآیندهای تاریخی شکل‌گیری و حذف روایت‌ها در حافظه فرهنگی ایران آشنا می‌سازد. برای هر علاقه‌مند به تاریخ ایران، ادبیات حماسی و اسطوره‌شناسی، این کتاب دریچه‌ای تازه خواهد گشود؛ دریچه‌ای رو به سکوت‌هایی که خود نیز معنایند.