کتاب خانه ای روی گودال

نمایشنامه «خانه‌ای روی گودال» از تنسی ویلیامز، نمایشنامه‌نویس بزرگ آمریکایی، اثری است که او خود آن را «کمدی جدی» می‌نامید. این نمایش در سال ۱۹۶۰ در تئاتر هلن هیز برادوی به روی صحنه رفت و با ۱۳۲ اجرا، تجربه‌ای متفاوت از جهان تیره و پرتنش معمول ویلیامز را رقم زد. صحنه نمایش، خانه‌ای در حومه‌ی جنوبی در شب کریسمس است؛ خانه‌ای که استعاره‌وار بر فراز یک «گودال» ساخته شده و از همان ابتدا ناپایداری و لرزش درونی شخصیت‌ها را پیش‌گویی می‌کند. داستان درباره دو زوج است که در مراحل متفاوتی از زندگی زناشویی خود قرار دارند. جورج هاورستیک، کهنه‌سرباز جنگ کره، به همراه عروس جوانش ایزابل، در نخستین شب کریسمس ازدواجشان به دیدار رالف بیتس، دوست قدیمی جنگی جورج، و همسرش دوروتیا می‌روند. جورج از لرزش‌های روانی و اضطراب پس از جنگ رنج می‌برد، در حالی که ازدواج رالف و دوروتیا نیز پس از پنج سال در سراشیبی فروپاشی قرار دارد. در طی یک شب، گفت‌وگوها، جدال‌های زناشویی، حسادت‌ها و لحظات همدلی، پوسته‌ی ظاهری خوشی و ثبات فرو می‌ریزد و هر چهار شخصیت در برابر واقعیت خود قرار می‌گیرند. در پایان، گرچه آشتی‌ای موقتی رخ می‌دهد، اما ویلیامز آن را نه به عنوان پایان خوش، بلکه به‌مثابه‌ی آغاز فرآیند دشوار «سازگاری» به تصویر می‌کشد. ویلیامز در این نمایش، درونمایه‌های آشنای خود-شکنندگی روان انسان، جست‌وجوی هویت، ترومای جنگ و فرسودگی روابط-را در قالبی ملایم‌تر و کمدی‌گونه بازمی‌آفریند. عنوان نمایش اشاره‌ای مستقیم به مرحله‌ای گذار دارد؛ لحظه‌ای میان گذشته و آینده، شکست و امکان، که در آن انسان‌ها می‌کوشند معنای تازه‌ای برای زندگی بیابند. آسیب روانی که جورج از جنگ با خود آورده و عقب‌نشینی رالف در زندگی زناشویی، دو جلوه از بحران مردانه در دوران پس از جنگ را نشان می‌دهد؛ بحران‌هایی که از حوزه‌ی عمومی به فضای خصوصی خانه رسوخ کرده‌اند. خانه‌ای که باید پناهگاه باشد، به مکانی لرزان بدل می‌شود-همچون زمینی که غاری در زیر آن پنهان است. از نظر سبکی، «خانه‌ای روی گودال» تفاوتی محسوس با آثار شاخص ویلیامز دارد. او این بار جنوب گوتیک را رها می‌کند و به حومه‌ی طبقه‌ی متوسط می‌رود؛ از التهاب فاجعه‌بار به طنزی متفکرانه می‌رسد. در پس خنده‌ها، نوعی غم آرام و احساس بی‌پناهی حضور دارد. همین دوگانگی، معنای «کمدی جدی» را آشکار می‌کند: تلاشی برای یافتن امید در میان فروپاشی‌های روزمره. نمایش با تقابل دو زوج-یکی تازه‌کار و یکی فرسوده-ساختاری آینه‌ای می‌سازد؛ از خلال مشاهده‌ی یکدیگر، شخصیت‌ها امکان دگرگونی و درک متقابل را می‌یابند. برخی منتقدان این اثر را نسبت به شاهکارهای پیشین ویلیامز ساده‌تر یا کم‌درخشش‌تر دانسته‌اند، اما همین سادگی نقطه‌ی قوت آن است. «خانه ای روی گودال» تصویری انسانی و ملموس از آسیب‌پذیری مشترک و تلاش برای دوباره ساختن زندگی ارائه می‌دهد. طنز در اینجا نقاب نیست، بلکه ابزاری است برای بقا. ویلیامز نشان می‌دهد که سازگاری نه تسلیم است و نه رهایی، بلکه فرایندی صادقانه برای روبه‌رو شدن با ترس‌ها، نقش‌ها و مسئولیت‌ها. از این‌رو، این نمایش نه فقط بازتابی از زمان خود، بلکه تأملی پایدار درباره‌ی انسان و ظرفیت او برای تغییر باقی مانده است.