کتاب ارتباطات سیاسی در عمل

کتاب «ارتباطات سیاسی در عمل» مخاطبان ویراسته‌ی دیوید ال. پالتز و منتشرشده در سال ۱۹۹۶، مجموعه‌ای پژوهشی و تطبیقی است که به بررسی نقش ارتباطات در پویایی‌های قدرت سیاسی می‌پردازد. این اثر در قالب یک جلد ویرایش‌شده، مقالات و مطالعات موردی متنوعی از کشورهای مختلف گردآورده و به شکلی نظام‌مند نشان می‌دهد که چگونه دولت‌ها، نهادها، جنبش‌های اجتماعی و خود مخاطبان در عرصه‌ی ارتباطات سیاسی عمل می‌کنند. اهمیت این کتاب در آن است که نه صرفا نظریه‌پردازی انتزاعی، بلکه پیوندی میان تحلیل نظری و تجربه‌ی زیسته‌ی رسانه‌ای و سیاسی در بسترهای متفاوت فراهم می‌آورد و بدین ترتیب به خواننده تصویری چندوجهی از ارتباطات سیاسی در دهه‌های پایانی قرن بیستم ارائه می‌دهد.
ساختار کتاب بر مبنای چهار محور اصلی سامان یافته است: نخست، نقش دولت‌ها و بهره‌گیری آن‌ها از رسانه در جهت مشروعیت‌سازی یا کنترل روایت‌های عمومی؛ دوم، نهادهایی مانند پارلمان و کمیته‌های منتخب که ارتباط رسمی یا غیررسمی با افکار عمومی برقرار می‌کنند؛ سوم، جنبش‌های اجتماعی که با بهره‌گیری از رسانه یا مقاومت در برابر بازنمایی رسانه‌ای تلاش دارند صدا و هویت خود را تثبیت کنند؛ و چهارم، مخاطبانی که نه صرفا مصرف‌کننده، بلکه بازیگران فعالی هستند که اطلاعات را گزینش کرده، با آن درگیر می‌شوند و بر شکل‌گیری افکار عمومی اثر می‌گذارند. برخی از مقالات مهم کتاب نمونه‌هایی از این تنوع موضوعی‌اند. عبدالرحمن اولالکان اولایوولا به بررسی ارتباطات سیاسی در نیجریه می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه بسترهای آفریقایی تجربه‌ای خاص از رابطه رسانه و سیاست را شکل می‌دهند. خاویر پروتزل در مطالعه‌ای درباره‌ی پرو به پیوند میان ناباوری عمومی، رسانه و تروریسم می‌پردازد و این پرسش را طرح می‌کند که چگونه فقدان اعتماد می‌تواند روایت‌های رسانه‌ای از خشونت سیاسی را دگرگون کند. در کره جنوبی، چی-وون کیم و هیو-سئونگ لی بر سازوکارهای دستکاری رسانه‌ای توسط قدرت سیاسی تمرکز دارند و نشان می‌دهند که چگونه ابزارهای ارتباطی می‌توانند به تقویت اقتدارگرایی یاری رسانند. در سوی دیگر، پژوهش‌هایی درباره‌ی اجلاس ماستریخت، پارلمان بریتانیا و پوشش رسانه‌ای نهادهای اروپایی بر شفافیت (یا نبود آن) در ارتباطات نهادی متمرکزند. همچنین مقالاتی چون «رقص مرگ» نوشته لیزبت ون زونن، که به رابطه جنبش‌های اجتماعی جدید با رسانه‌های جمعی می‌پردازد، یا مطالعه دیردر و کنده گروندین درباره‌ی الگوهای جستجوی اطلاعات فعالان حزبی، ابعاد دیگری از تعامل جنبش‌ها و مخاطبان با رسانه را روشن می‌سازند. از خلال این مقالات چند مضمون مشترک پدیدار می‌شود. نخست، نسبت دولت و رسانه به مثابه رابطه‌ای متقابل اما نامتقارن که در آن هم دولت‌ها می‌کوشند دستور کار را تعیین کنند و هم رسانه‌ها در شکل‌گیری افکار عمومی نقش دارند. دوم، جایگاه جنبش‌های اجتماعی به عنوان کنشگران ارتباطی که میان بازنمایی غالب و تلاش برای بیان بدیل در نوسان‌اند. سوم، مسأله‌ی بحران، تروریسم و ناباوری عمومی که نشان می‌دهد اعتماد اجتماعی و روایت رسانه‌ای تا چه اندازه به هم وابسته‌اند. و چهارم، نقش فعال مخاطب در مصرف و تفسیر پیام‌های سیاسی، که مطالعه‌ی تطبیقی آن در فرهنگ‌های مختلف به تنوع الگوهای مشارکت سیاسی اشاره دارد. نقطه‌ی قوت اصلی این کتاب غنای تجربی آن است. گستردگی جغرافیایی و سیاسی مطالعات موردی، از نیجریه تا پرو، از کره تا بریتانیا و آفریقای جنوبی، امکان مقایسه و استخراج الگوهای مشترک و خاص را فراهم می‌آورد. افزون بر این، پیوند نظریه و عمل از ویژگی‌های مهم کتاب است؛ چراکه مقالات تنها توصیف وضعیت موجود نیستند، بلکه به ارتباط با مفاهیم کلیدی ارتباطات سیاسی نیز می‌اندیشند. با این حال، تاریخ انتشار اثر نقطه‌ضعفی جدی به شمار می‌رود. در اواسط دهه ۱۹۹۰، هنوز اینترنت، رسانه‌های اجتماعی و فضای دیجیتال کنونی به مرکز ارتباطات سیاسی بدل نشده بودند. بنابراین یافته‌های کتاب عمدتا در بستر رسانه‌های سنتی (روزنامه، تلویزیون، رادیو) قرار دارند و برای درک شرایط امروز باید با احتیاط و مقایسه‌ای نقادانه خوانده شوند. همچنین، تنوع مقالات گاهی موجب می‌شود عمق نظری برخی از آن‌ها کمتر باشد و بیشتر بر توصیف تجربی تمرکز کنند. با وجود این محدودیت‌ها، ارتباطات سیاسی در عمل اثری ماندگار در ادبیات ارتباطات سیاسی است. این کتاب به دانشجویان و پژوهشگران نشان می‌دهد که چگونه می‌توان ارتباطات سیاسی را نه در سطح نظریه‌های کلی، بلکه در بافت‌های خاص و متنوع مطالعه کرد. همچنین برای متخصصانی که در حوزه رسانه، سیاست یا جنبش‌های اجتماعی فعالیت دارند، الهام‌بخش است؛ زیرا چشم‌انداز تطبیقی آن یادآور می‌شود که پرسش‌های بنیادین در همه‌جا مطرح‌اند: قدرت چگونه از