«شورش باسماچیان» به معنی "راهزنان" یک قیام علیه حکومت امپراتوری روسیه و شوروی در آسیای مرکزی توسط گروه های شورشی الهام گرفته از اعتقادات اسلامی بود. ریشه‌های این جنبش در خشونت‌های ضد اجباری در سال 1916 بود که زمانی که امپراتوری روسیه شروع به فراخوانی مسلمانان برای خدمت در ارتش در جنگ جهانی اول کرد، فوران کرد. در ماه‌های پس از انقلاب اکتبر 1917، بلشویک‌ها قدرت را در بسیاری از مناطق امپراتوری روسیه به دست گرفتند و جنگ داخلی روسیه آغاز شد. جنبش های سیاسی مسلمان ترکستانی تلاش کردند تا یک حکومت خودمختار در شهر کوکند در دره فرغانه تشکیل دهند. بلشویک ها در فوریه 1918 به کوکند حمله کردند و یک قتل عام عمومی تا 25000 نفر انجام دادند. این قتل عام حمایت از بسماچی ها را جلب کرد که جنگی چریکی و متعارف را به راه انداختند که کنترل بخش های بزرگی از دره فرغانه و بیشتر ترکستان را به دست گرفت. رهبران برجسته این گروه انور پاشا و بعدها ابراهیم بیک بودند.
توسعه حوزه اقتدار امپراطوری روسیه به سمت آسیای میانه و چیرگی آن ها بر خانات خوقند و خیوه و بخارا در قرون جدید اگرچه بنا به دلایلی چند- از جمله پراکندگی مراکز قدرت و موقعیت جغرافیایی منطقه- با دشواری های درخور توجهی مواجهه نشد ولی در دراز مدت، روس ها هیچ گاه به تثبیت چیرگی خود بر آن حدود موفق نشدند...
کتاب انقلاب و ضد انقلاب در آسیای میانه
شیرازه