کتاب معمای آسیاب قدیمی

«معمای آسیاب قدیمی»، سومین جلد از مجموعه‌ی پسران هاردی، نخستین‌بار در سال ۱۹۲۷ منتشر شد و نویسنده‌ی واقعی آن لسلی مک‌فارلین بود که با نام مستعار فرانکلین دبلیو. دیکسون می‌نوشت. این رمان کوتاه و پرتعلیق، داستان دو نوجوان کنجکاو و شجاع به نام‌های فرانک و جو هاردی را روایت می‌کند که در پی کشف حلقه‌ای از جاعلان اسکناس، ردپاها را تا یک آسیاب متروکه‌ی کنار رودخانه دنبال می‌کنند. با وجود آنکه این اثر برای نوجوانان نوشته شده، اما همچنان جذابیت خود را برای مخاطب بزرگسال حفظ کرده است؛ چرا که پشت این ماجرای پرهیجان، پرسشی بنیادین مطرح می‌شود: چگونه شجاعت و ابتکار می‌تواند در مقابل خطر واقعی و فساد ایستادگی کند؟
داستان با کشف اتفاقی اسکناس تقلبی آغاز می‌شود و تهدیدی از سوی یک غریبه که به آن‌ها هشدار می‌دهد پرونده را رها کنند. با پیشروی در ماجرا، برادران هاردی با نشانه‌ها و رمزهایی روبه‌رو می‌شوند که آن‌ها را به دنیایی از راهروهای مخفی، تونل‌های زیرزمینی و کارخانه‌ای مخفی برای تولید اسکناس جعلی هدایت می‌کند. این تعقیب و گریزها و لحظه‌های خطر، تعلیق داستان را شکل می‌دهد و مخاطب را وا‌می‌دارد تا همراه با قهرمانان نوجوان، قطعه‌های پازل را کنار هم بگذارد. نثر مک‌فارلین ساده، روان و سرشار از ضرباهنگ است؛ درست متناسب با ذائقه‌ی خوانندگان نوجوانی که در پی داستانی سریع، ماجراجویانه و معمایی‌اند. در عین حال، او از ترس و تردیدهای شخصیت‌هایش غافل نمی‌شود؛ فرانک و جو در طول داستان گاه می‌ترسند، دچار اشتباه می‌شوند، اما دوباره برمی‌گردند و پیش می‌روند. همین عنصر انسانی است که این داستان را فراتر از یک قصه‌ی کارآگاهی صرف می‌برد و به آن بعدی واقعی و باورپذیر می‌دهد. آنچه در بطن داستان جاری‌ست، مضامینی چون مسئولیت‌پذیری نوجوانانه، اهمیت خانواده و همکاری، و نیز تقابل عدالت و فساد است. حضور پدرشان، فنتون هاردی، که یک کارآگاه شناخته‌شده است، به داستان عمقی بین‌نسلی می‌بخشد: نوجوانانی که مستقل عمل می‌کنند ولی پشتوانه‌ی راهنمایی پدر را نیز دارند. فضای داستان که میان شهر کوچک بی‌پورت، رودخانه‌ی پرپیچ‌و‌خم و آسیاب تاریک و مخوف در نوسان است، حس رمزآلودی می‌آفریند که هم نوستالژیک و هم هیجان‌انگیز است.
با وجود گذر زمان، "معمای آسیاب قدیمی" همچنان اثری خواندنی‌ست؛ نه فقط به‌خاطر ماجرای پرکشش، بلکه به‌عنوان سندی از ذوق و سلیقه‌ی نسل‌های گذشته که پیش از عصر اینترنت و فناوری، قهرمانانی نوجوان را می‌خواستند که با کنجکاوی، شجاعت و همفکری رازها را کشف کنند. این کتاب نمونه‌ای است از داستان‌سرایی کلاسیک که به‌واسطه‌ی ترکیب ماجراجویی و اخلاق‌گرایی، هم سرگرم می‌کند و هم الگو می‌سازد.