کتاب شکل شهرها

کتاب «شکل شهرها: اقتصاد سیاسی و طراحی شهری» نوشتهٔ الکساندر کاتبرت، اثری تحلیلی و نظری است که با نگاهی انتقادی به چگونگی شکل‌گیری فیزیکی شهرها و تأثیر نیروهای اقتصادی، سیاسی و اجتماعی بر فرایند طراحی شهری می‌پردازد. این کتاب تلاش می‌کند تا از رویکردهای رایج و اغلب محدود طراحی شهری فراتر برود و نشان دهد که فرم شهر، حاصل ترکیب پیچیده‌ای از منافع، قدرت‌ها و گفتمان‌های مسلط است، نه صرفا نتیجه زیبایی‌شناسی یا الزامات کارکردی.
کاتبرت در این اثر به‌روشنی بیان می‌کند که طراحی شهری نه یک فرایند خنثی و تکنیکی، بلکه عرصه‌ای است که در آن نیروهای سرمایه‌داری، بازار زمین، سیاست‌های دولتی و ایدئولوژی‌های مختلف با یکدیگر درگیر می‌شوند و شکل نهایی شهرها را تعیین می‌کنند. به باور او، انگیزه‌های اقتصادی، رقابت برای تصاحب فضا، و اولویت دادن به سودآوری، اغلب بر تصمیم‌گیری‌های طراحی شهری سایه می‌افکنند و به ایجاد فضاهایی منجر می‌شوند که نه برای همه، بلکه برای منافع خاص طراحی شده‌اند. در بخشی از کتاب، کاتبرت به بررسی نقش قدرت و ایدئولوژی در تصمیم‌سازی‌های شهری می‌پردازد و توضیح می‌دهد که چگونه بازیگران مختلف از جمله توسعه‌دهندگان، برنامه‌ریزان، سیاستمداران و گروه‌های مدنی، هر یک با اهداف و نگرش‌های متفاوت، در تعیین آینده فضاهای شهری دخالت دارند. او همچنین به نقد جدی بسیاری از رویه‌های طراحی شهری مدرن می‌پردازد و نشان می‌دهد که این رویکردها چگونه می‌توانند به حاشیه‌نشینی گروه‌های آسیب‌پذیر، بی‌توجهی به عدالت فضایی، و گسست اجتماعی بینجامند.
در این مسیر، نقش برنامه‌ریزی شهری به‌عنوان ابزاری برای مهار نیروهای بازار و هدایت توسعه به سمت الگوهای پایدارتر و منصفانه‌تر نیز مورد توجه قرار می‌گیرد. با این حال، کاتبرت به چالش‌های عمده‌ای که برنامه‌ریزان در مواجهه با فشارهای سیاسی و اقتصادی تجربه می‌کنند نیز اشاره می‌کند. کتاب همچنین با ارائه مثال‌هایی از شهرهای مختلف جهان، نشان می‌دهد که این دینامیک‌های قدرت چگونه در عمل ظاهر می‌شوند و فرم واقعی شهرها را شکل می‌دهند. در پایان، نویسنده نگاهی به آیندهٔ شهرها دارد و چالش‌هایی مانند تغییرات اقلیمی، افزایش نابرابری، رشد جمعیت و بحران سکونت را مطرح می‌کند و پرسش‌هایی اساسی درباره مسئولیت طراحان شهری در قبال این بحران‌ها مطرح می‌سازد.