کتاب اشتهای آمریکایی

رمان «اشتهای آمریکایی» نوشته جویس کارول اوتس، نخستین بار در سال ۱۹۸۹ منتشر شد. این اثر که در ژانر داستان ادبی جای می‌گیرد، و یکی از نمونه‌های شاخص پرداخت روان‌شناختی و اجتماعی در آثار اواخر قرن بیستم آمریکا به شمار می‌رود. اوتس، نویسنده‌ای پرکار و چندوجهی، در این رمان بار دیگر به مضامین آشنای خود چون خشونت در محیط‌های خانگی، حافظه و هویت بازمی‌گردد و تصویری تکان‌دهنده و چندلایه از فروپاشی درونی یک زندگی به ظاهر موفق ارائه می‌دهد.
داستان حول زوجی به نام ایان و گلینیس مک‌کالو می‌گردد که در حومه نیویورک و در فضای نخبگان فرهنگی و دانشگاهی زندگی می‌کنند. ایان اقتصاددانی خوش‌نام و گلینیس ویراستاری بافرهنگ است؛ آنها ظاهرا تجسم رویای آمریکایی‌اند: تحصیل‌کرده، ثروتمند، اهل گفت‌وگو و از نظر اجتماعی خوشنام. اما خیلی زود روشن می‌شود که زندگی آنها بیش از آنکه بر پایه‌ی صمیمیت یا صداقت بنا شده باشد، درگیر آیین‌های نمایشی و نقش‌های تثبیت‌شده است. همه‌چیز در شبی خاص و در جریان مهمانی‌ای دوستانه به هم می‌ریزد؛ مشاجره‌ای پرتنش به حادثه‌ای مرگبار منتهی می‌شود: گلینیس از طبقه بالا سقوط می‌کند و جان می‌سپارد. آنچه از این لحظه آغاز می‌شود، نه فقط روندی جنایی و قانونی، بلکه کندوکاوی هولناک در حافظه، انگیزه و مرزهای درک فرد از خودش است. ایان، که حتی خودش هم نمی‌داند دقیقا چه رخ داده، در میانه‌ی قضاوت‌های حقوقی، اجتماعی و اخلاقی سرگردان می‌شود. این ابهام، نقطه‌ی کانونی رمان است؛ نه برای کشف حقیقت در معنای کلاسیک آن، بلکه برای برجسته‌کردن این واقعیت که حقیقت می‌تواند سیال و نامطمئن باشد، خصوصا وقتی با حافظه‌ی انسانی و فشارهای اجتماعی درمی‌آمیزد. اوتس در اینجا با لحنی بالینی، اما گاه طعنه‌آمیز، فاصله‌ی سرد و سنگین میان شخصیت‌ها را به تصویر می‌کشد. سبک نوشتاری او دقیق و موشکافانه است؛ همه‌چیز، از مکالمات روزمره گرفته تا سکوت‌ها، حامل معنایی عمیق و تلخ است.
همان‌طور که از عنوان کتاب برمی‌آید، مفهومی مانند «اشتها» در این رمان چندلایه است. این اشتها فقط به گرسنگی فیزیکی اشاره ندارد، بلکه نمادی است از عطش برای قدرت، امنیت، کنترل، معنا و جایگاه اجتماعی. ایان و گلینیس هر دو، درگیر این امیال‌اند؛ اما برخلاف انتظار، این میل‌ها نه به رضایت، بلکه به پوچی و بیگانگی بیشتر می‌انجامند. زندگی بورژوایی آنها، که در ظاهر منظم و متمدن است، در عمق خود حاوی خلأیی روحی است که سرانجام به خشونتی پنهان و ناگفته منجر می‌شود. اوتس در این اثر، نهادهای اجتماعی همچون دانشگاه، رسانه و سیستم قضایی را نیز به نقد می‌کشد. هرکدام از این نهادها، تلاش می‌کنند حادثه را در قالبی ساده‌سازی‌شده و روایت‌پذیر فروببرند و از آن برای مقاصد خود بهره ببرند. در این فرایند، فردیت شخصیت‌ها قربانی می‌شود و واقعیت، به داستانی قابل مصرف بدل می‌گردد. در چنین جهانی، حتی نزدیک‌ترین افراد به ما می‌توانند ناشناخته باقی بمانند، و شاید مهم‌تر از آن، ما خود نیز برای خودمان بیگانه‌ایم. «اشتهای آمریکایی» نه تنها یک داستان خانوادگی یا تحلیل روان‌شناختی از یک ازدواج نیست، بلکه نقدی بی‌امان بر ارزش‌های رایج جامعه آمریکای دهه ۱۹۸۰ نیز هست: دورویی بورژوایی، ستایش سطحی از موفقیت، و ناتوانی جامعه در درک لایه‌های عمیق انسانی. این رمان، با ظرافتی هنری و روان‌شناسانه، نشان می‌دهد که خشونت می‌تواند نه در میدان جنگ یا کوچه‌های تاریک، بلکه در خانه‌های زیبا و پرنور، در دل گفتگوهای محترمانه و پشت ظاهرهایی آرام لانه کند.
این اثر از جمله رمان‌هایی است که نه تنها از نظر ساختار و زبان، بلکه از لحاظ بینش اخلاقی و روان‌شناختی نیز مخاطب را به چالش می‌کشد. با آنکه خواندن آن ممکن است ناراحت‌کننده یا اضطراب‌زا باشد، اما دقت در روایت و عمق تأملات آن، اثری ماندگار پدید آورده که ارزش بازخوانی و تأمل را دارد. اگر از علاقه‌مندان به آثاری هستید که لایه‌های پنهان روابط انسانی را برملا می‌کنند و پرسش‌هایی بی‌پاسخ درباره حقیقت، حافظه، گناه و هویت برمی‌انگیزند، «اشتهای آمریکایی» یکی از درخشان‌ترین نمونه‌هاست.