دفتر اول از دفترهای زندان آنتونیو گرامشی در سال‌های ۱۹۳۰-۱۹۲۹ نوشته شده است. او بلافاصله پس از دستگیری برنامه‌ای مطالعاتی ریخت و تلاش کرد تا «کتابخانه‌ای برای خود دست و پا کند». نامه‌های گرامشی نشان می‌دهند که از همان آغاز قصد داشت هدفمند و منسجم مطالعه کند و در اغلب موارد کتاب‌هایی که درخواست می‌کرد ارتباط نزدیکی با طرح‌های مطالعاتی‌اش داشت. درست است که هدفش این بود که با مطالعه‌ی منسجم کارآیی ذهنی‌اش را حفظ کند، اما با این که احتمالا در آن زمان کاملا آگاه نبود، در تدارک فراهم کردن بنیادی برای آن پژوهش فراگیری بود که ثمره‌اش را در دفترهای زندان می‌بینیم. او بلافاصله پس از دادگاهی که دادستانش گفته بود «ما باید بیست سال این مغز را از عمل کردن بازداریم»، گام‌هایی را برای سازگاری با این شرایط برداشت. در دفتر اول با خطوط کلی چیزی مشابه با نوعی برنامه‌ی مطالعاتی روبه‌روییم. این برنامه‌ی مطالعاتی در آغاز شامل شانزده قلم می‌شد که حوزه‌هایی مانند تاریخ، روشنفکران، زبان‌شناسی تطبیقی و فرهنگ مردم‌پسند را در بر می‌گرفت. اما با شروع دفتر اول، موضوعات به سه مبحث تاریخ سده‌ی نوزدهم ایتالیا، نظریه‌ی تاریخ، امریکاگرایی و فوردیسم تقلیل یافت. شماری از مباحث که بخش‌هایی از مهمترین صفحات دفترهای زندان را به خود اختصاص داده، نظیر فلسفه‌ی بندتو کروچه، لوریانیسم، نقد روان‌شناسی پوزیتیویستی بوخارین، فلسفه‌ی مارکسیستی و سیاست ماکیاولی در دفتر اول غایب است. علاوه براین، خطوط کلی بسیاری از مطالب دیگری که بعدها به طور مفصل به آن‌ها می‌پردازد، تا حدودی به صورت پراکنده در این دفتر به آن پرداخته شده است؛ نظیر روشنفکران، ادبیات مردم‌پسند، آکسیون کاتولیکی، فولکلور، امریکاگرایی و فوردیسم، ژورنالیسم و دستور زبان.
کتاب دفترهای زندان (دفتر اول)
نشر چشمه
آنتونیو گرامشی
