کتاب برزونامه

«برزونامه» با عنوان فرعی شاهنامه کردی ترجمه‌ی منصور یاقوتی از مجموعه‌ی «ادبیات عامه» است. سراینده‌ی «برزونامه» مثل دیگر داستان‌های حماسی و پهلوانی مشخص نیست و هیچ رد و نشانی از خالق آن نداریم. این داستان سینه به سینه و معمولا در شب‌های بلند و برفی زمستان و در پای کرسی نقل ‌شده و به دست ما رسیده است.
راویان و خالقان شاهنامه‌های کردی به احتمال قوی، تحت تأثیر شاهنامه فردوسی، برخی از داستان‌های شاهنامه را مثل داستان «رستم و دیو سپید» بازآفرینی کرده‌اند و برخی دیگر را به تقلید و براساس شاهنامه فردوسی سروده‌اند و ساختار داستانی آن‌ها همان ساختار داستان‌های شاهنامه را دارد و در مواردی اختلافی جزئی. اما نوع دیگر این‌گونه شاهنامه‌های کردی بر اساس داستان‌های عامیانه بسیار کهن ایرانی در باره‌ی اساطیر ایرانی رایج در بین کردان آریایی‌تبار، به رشته نظم کشیده شده‌اند، همچون کنیزک و یازده رزم، داستان هفت لشکر (جواهرپوش) و رزمنامه رستم و زردهنگ دیو. در مواردی نیز آن‌ها به خلق داستان‌هایی مستقل پرداخته‌اند. مانند همین داستان شیرین و جذاب «برزونامه» که از نظر روایت داستانی بسیار غنی است.
موضوع «برزونامه» سرگذشت برزو، پسر سهراب است که از توران به ایران می‌آید. این کتاب مجموعه‌ای از افسانه‌ها درباره‌ی خاندان رستم است که در شاهنامه فردوسی به آن‌ها پرداخته نشده. از شکل اثر به نظر می‌رسد که شاعر قصد داشته آن را در شاهنامه‌اش جای دهد، اما این ماجرای فرعی از اصل مطلب پیشی گرفته است. نویسنده‌ی این کتاب هم به‌سان (سام‌نامه) منظومه‌ی خود را با نقل قولی از فردوسی شروع کرده است. پس از رونویسی نیمه دوم داستان سهراب می‌گوید: «اینک که سرگذشت سهراب را به سرآوردم از برزو پسرش بگویم. همگی نزد من آیید و سروده‌ی مرا درباره‌ی پسر بزرگوار سهراب پهلوان نامی بشنوید. در نامه باستان چنین خواندم. این داستان‌ها در آن‌جا نوشته شده است.» سپس وارد مطلب می‌شود بی‌آنکه مشخص کند از کدام منابع بهره‌ برده و در چه زمانی و روزگاری به نظم داستان پرداخته است. ژول مول در جایی در مورد برزونامه می‌گوید: «برزونامه به نظر من از روی منابعی تدوین شده که از منظومه‌های حماسی دیگر بسیار عامیانه‌تر بوده است.»
«برزونامه» برگرفته از یکی از شاهنامه‌های کردی و کتابی جالب و گرانسنگ برای علاقمندان به ادبیات اسطوره‌ای است.