کتاب انسان شناسی از دیدگاه عملی

انسان شناسی از دیدگاه عملی، نوشته ایمانوئل کانت (1804-1724) فیلسوف بزرگ عصر روشنگری است که حدودا 25 سال مطالب آن را تدریس کرده و پس از بازنشستگی به ناشر سپرده است. این درسها برخلاف درسهای معمول دانشگاهی نه تنها خشک و بی روح نبوده اند بلکه چندان جذابیت و طراوت داشته اند که با اینکه جزء درسهای رسمی دانشگاه نبوده اند و مستمعان برای شرکت در آنها باید هزینه ای را پرداخت می کرده اند، همواره از کلاسهای پرمخاطب کانت بوده اند. این کتاب شامل دو بخش است که بخش نخست شامل سه کتاب است. برخی از مطالب کتاب اول، چنین است: حس درونی، حواس بیرونی، تصورهای ناآگاهانه انسان، ضعفها و بیماریهای روانی، نبوغ، نارساییهای روانی شناخت، و ... (قوه شناخت)؛ در کتاب دوم به مباحثی مثل جامعه پذیری، آداب معاشرت، مد، تجمل گرایی و سایر امور مربوط به ذوق پرداخته می شود (احساس لذت و الم)؛ کتاب سوم حاوی مباحثی است مثل کارکرد عواطف، هیجانها، بررسی خیر مادی انسان و به طور کلی مباحث مربوط به زمینه روان شناختی فلسفه اخلاق (قوه میل). بحث محوری بخش دوم کتاب، شخصیت است و بدین منظور کانت نه تنها از شخصیت انسانهای فردی (شامل مباحثی مثل مزاجهای چهارگانه، قیافه شناسی) بحث می کند بلکه به مشخصه جنسها [زن و مرد] و مشخصه اقوام یا ملل گوناگون و مشخصه نژادها و مشخصه نوع انسان نیز می پردازد؛ اموری که به غایت واپسین آدمیان مربوط می شوند و به مباحث فلسفه تاریخ و الهیات. باری، مقصود این درس گفتارها، بهبود اخلاقی و فرهنگی دانشجویان بوده است و لذا طرح مباحث به گونه ای بوده که به دانشجویان در آینده زندگی کمک کند. با این همه، بی شک، این کتاب که گردآوری و تألیف نهایی آن پس از انتشار نقدهای سه گانه کانت و در دوره بازنشستگی وی بوده است از نگاه یا اشاراتی جامع نگرانه نسبت به کل نظام نقدی کانت و نحوه ارتباط بخشهای مختلف آن خالی نیست چه اینکه مثلا بخش اول کتاب نیز مطابق آن سه نقد، به سه بخش یعنی قوه شناخت، احساس لذت و الم، قوه میل تقسیم می شود. لذاست که برخی از پژوهشگران این کتاب را دارای اهمیتی محوری در کل پروژه کانتی دانسته اند.