کتاب انسان تنها با خودش

کتاب «انسان تنها با خودش» گزیده‌هایی از متون فریدریش نیچه است که در مجموعه‌ی «ایده‌های بزرگ» انتشارات پنگوئن به چاپ رسیده است و توسط میلاد یساول به فارسی ترجمه شده است. محور اصلی مطالب، «انسان خودآفریده» و «اراده به قدرت» است و موضوعات متنوعی از جمله هنر، غرور، ملال، شور، علم و خودبینی را در بر می‌گیرد. نویسنده با ردّ اخلاق سنتی (یا اخلاقیات)، خواننده را دعوت می‌کند که ارزش‌های رایج را زیر سوال ببرد و جایگزین آن‌ها را قاعده‌مندکردن زندگی بر پایه اراده خود و پویایی (اخلاق) قرار دهد. برای مثال، یکی از مطالب مهم در این کتاب نقد مفهوم «حقیقت» است. نیچه در جمله‌ای موجز می‌گوید: «عقاید راسخ، خطرناک‌ترین دشمنان حقیقت‌اند، خطرناک‌تر از دروغ». این گزاره نشان می‌دهد که نیچه حقیقت را امری سیال می‌داند که با قاطعیت بی‌چون‌وچرای باورها از بین می‌رود. از دید نیچه، «شخصیت / فردیت» پدیده‌ای نیست که اصولی ثابت پشت آن باشد، بلکه نمودی از هماهنگی رفتار با ویژگی‌های درونی است. نیچه همچنین تاکید می‌کند که نظر نخست ما درباره یک موضوع اغلب نه از دل خود ما، بلکه از میراث طبقاتی و موقعیت اجتماعی‌مان برمی‌خیزد. از همین رو، او می‌گوید این خطای بزرگ را مرتکب نشویم که پنداریم فکر ما علت طبیعتمان است، بلکه طبیعت ماست که پیشاپیش تفکر و قضاوتمان را شکل می‌دهد. در این کتاب، نیچه به روابط انسانی نیز می‌پردازد. او می‌گوید: «دوستی از همدلی پدید نمی‌آید، بلکه از شادی مشترک برمی‌خیزد». درباره کمک‌کردن می‌گوید کسانی هستند که زندگی دیگران را سخت می‌کنند تا بعد نسخه‌ی آسانی از آن، مثلا مسیحیت، را تجویز کنند. همچنین توصیه می‌کند که «اولین فکر هر روز باید این باشد که چگونه به حداقل یک نفر خوشحالی دهیم» تا این عادت روزانه جایگزین به کلیسا رفتن‌ها شود. در پایان کتاب، نیچه به ضرورت روش علمی اشاره می‌کند و می‌گوید: «روح علمی، مبتنی بر درک روش‌هاست و هرگاه آن روش‌ها از دست بروند، هیچ یافته‌ی علمی نمی‌تواند از غلبه خرافات و چرندیات جلوگیری کند». این سخن تأکیدی است بر اهمیتی که فرآیند پژوهش و بازاندیشی مداوم در نزد او دارد. به طور کلی، «انسان تنها با خودش» نقطه‌ی ورود جذابی به اندیشه‌های نیچه است، چرا که بدون مراجعه مستقیم به آثار سنگین فلسفی، با زبانی موجز و متنوع نوری بر وجوه خودآگاهی، اخلاق و ساختن شخصیت در نظر نیچه می‌تاباند. این اثر برای خوانندگانی مناسب است که می‌خواهند سریعا با لحن و سبک بیان ناب نیچه آشنا شوند.