کتاب از ثروت به قدرت

فرید ذکریا، تحلیل‌گر سیاسی سرشناس، در کتاب «از ثروت تا قدرت» که در سال ۱۹۹۸ منتشر شد، به بررسی این پرسش کلیدی می‌پردازد: چرا برخی کشورهای ثروتمند به قدرت‌های جهانی تبدیل می‌شوند، در حالی که دیگران در حاشیه می‌مانند؟ ذکریا با نگاهی تاریخی-تحلیلی، فرایند تبدیل ایالات متحده آمریکا از یک قدرت اقتصادی نوظهور در اواخر قرن نوزدهم به ابرقدرتی جهانی در قرن بیستم را مطالعه می‌کند. او استدلال می‌کند که ثروت به تنهایی برای دستیابی به قدرت جهانی کافی نیست، بلکه نهادهای سیاسی کارآمد و اراده نخبگان حکومتی برای تبدیل این ثروت به ابزارهای سیاسی و نظامی ضروری است. در اواخر قرن نوزدهم، آمریکا با رشد اقتصادی بی‌سابقه‌ای روبه‌رو بود، اما هنوز نقش محدودی در سیاست جهانی ایفا می‌کرد. بسیاری از نظریه‌پردازان روابط بین‌الملل معتقد بودند که ثروت اقتصادی به طور خودکار به نفوذ ژئوپلیتیک منجر می‌شود. ذکریا این دیدگاه را به چالش می‌کشد و نشان می‌دهد که کشورهایی مانند بریتانیا یا آلمان در همان دوره، با وجود ثروت کمتر، فعال‌تر در صحنه جهانی ظاهر می‌شدند. مسئله اصلی از نظر او نه «ثروت»، بلکه ظرفیت دولت برای هدایت منابع به سمت اهداف استراتژیک است. ذکریا تأکید می‌کند که ثروت ملی (تولید ناخالص داخلی، منابع طبیعی) تنها پتانسیلی خام است. تبدیل این پتانسیل به قدرت جهانی نیازمند ساختارهای حکومتی متمرکز و برنامه‌ریزی بلندمدت است. برای مثال، آمریکا تا پیش از تقویت نهادهای فدرال و ایجاد ارتش حرفه‌ای، نمی‌توانست از ثروت خود برای تأثیرگذاری جهانی استفاده کند. به لحاظ روش تحقیق نیز ذکریا در این کتاب از تلفیق تاریخ‌نگاری و نظریه‌پردازی سیاسی استفاده می‌کند. او اسناد تاریخی، سخنرانی‌های رهبران و تصمیمات سیاست خارجی را تحلیل می‌کند تا نشان دهد چگونه نخبگان آمریکایی با وجود مقاومت‌های داخلی (مانند انزواطلبی مجلس)، پایه‌های امپراتوری آمریکا را بنا نهادند. به گفته او، قدرت واقعی نه در منابع اقتصادی، بلکه در توانایی دولت برای بسیج این منابع است.