یکی از سفرنامه های حج دورة قاجاری، سفرنامة روحانی یزدی به نام «محمدحسین منشی زاده» است. او سفرش را در 26 رمضان سال 1339 (خرداد 1300 ش) از شهر یزد آغاز کرد. این سفرنامه به دلیل تنوع مسیرهای طی شده، جالب توجه است؛ زیرا افزون بر بخشی که مربوط به جده، مکه و مدینه است، بخش هایی به شهرهای داخلی ایران و نیز بخش قابل توجهی به هند اختصاص دارد. رویة نگارشی وی در کل اثر، شرح جزئیات در کنار برخی مسائل شخصی است و این امر، ترکیب جالبی برای پدید آمدن متنی پر از اطلاعات را فراهم کرده است. کتاب حاضر مجلد آخر از مجموعة هشت جلدی «سفرنامه های حج قاجاری» و دربرگیرنده سفرنامه هایی از این افراد است: محمدحسین منشی زاده؛ سید فخرالدین جزایری؛ ایازخان قشقایی؛ سید احمد هدایتی و لطفعلی خان اعلایی.
کتاب پنجاه سفرنامه حج قاجاری
علم
رسول جعفریان
