کتاب سرمایه اجتماعی

کتاب «سرمایه‌ی اجتماعی» نوشته‌ی جان فیلد، معنای دقیق، ریشه‌ها، کابردها و محدودیت‌های مفهوم «سرمایه‌ی اجتماعی» را برای پژوهشگران و سیاست‌مداران روشن می‌سازد. نویسنده این مفهوم را نه تنها از حیث نظری بررسی می‌کند، بلکه همچنین آن را ابزاری تحلیلی و سیاست ‌محور می‌بیند که می‌تواند توضیح‌ دهد چرا بعضی جوامع بهتر از دیگران با مشکلات اجتماعی و اقتصادی کنار می‌آیند. کتاب ابتدا پیش‌زمینه‌های تاریخی و نظری واژه‌ی «سرمایه‌ی اجتماعی» را شرح می‌دهد و نشان می‌دهد که این مفهوم چگونه از دو سنت جدا شکل گرفته است: اندیشه‌های پدیدآمده از متفکران برجسته‌ای مانند پیر بوردیو (تاکید بر شبکه‌های اجتماعی و بازتولید طبقاتی) و کارهای جیمز کالمن و رابرت پوتنام (تاکید بر هنجارها و سرمایه‌ی مدنی). نویسنده تفاوت‌های محوری میان تعاریف مختلف را روشن می‌کند تا خواننده بفهمد که آیا سرمایه‌ی اجتماعی را به ‌عنوان منبع فردی، ویژگی گروهی یا متغیری در سطح جامعه باید اندازه‌گیری کرد. در ادامه، مفاهیم مذکور ذیل سرمایه‌ی اجتماعی باز شده و تفسیر می‌شوند. در واقع، ساختار کتاب ترکیبی از تشریح نظری و بررسی شواهد تجربی است. نویسنده مفاهیم اساسی مثل شبکه‌ها، هنجارها و... را تعریف کرده و سپس نحوه‌ی سنجش و به‌کارگیری آن‌ها در مطالعات مختلف را بررسی می‌نماید. فصل‌هایی نیز به موضوعات نوظهوری مثل تأثیر اینترنت و شبکه‌های اجتماعی بر سرمایه‌ی اجتماعی، برخورد اقتصاددانان با این مفهوم و تغییرات رخ داده در کاربردهای سیاست‌گزاری اشاره دارند. از کاربردهای عملی، کتاب فی‌المثل به نقش سرمایه‌ی اجتماعی در آموزش و یادگیری مادام‌العمر و توسعه‌ی محلی پرداخته است. نویسنده توضیح می‌دهد که چگونه شبکه‌های محلی و اعتماد متقابل بین افراد می‌تواند دسترسی به فرصت‌ها، مشارکت شهروندان و کارآمدی برنامه‌های آموزشی را تسهیل کند؛ ولی هم‌زمان تأکید دارد که سرمایه‌ی اجتماعی به ‌تنهایی معجزه‌آفرین نیست و باید در کنار سرمایه‌ی اقتصادی و انسانی در نظر گرفته شود. نویسنده همچنین به نقاط ضعف و نقدهایی که به مفهوم سرمایه‌ی اجتماعی وارد شده توجه دارد؛ مثلا چگونه می‌توانی چیزی مانند «اعتماد» را در جامعه اندازه گیری کرد؟ به طور کلی، کتاب حاضر، مناسب کسانی است که به دنبال یک مدخل نسبتا مختصر اما جامع، انتقادی و درعین‌حال ساختاریافته از بحث حول محور سرمایه‌ی اجتماعی‌‌اند.