کتاب میراث باد

نمایشنامه «ارثیه باد» نوشته‌ی جروم لارنس و رابرت ای. لی، نخستین بار در سال ۱۹۵۵ در دالاس به کارگردانی مارگو جونز روی صحنه رفت و بعدها به برادوی نیز راه یافت. این اثر که در ژانر درام دادگاهی و سیاسی قرار می‌گیرد، بر پایه‌ی الهامی آزاد از دادگاه معروف «اسکوپس میمون» در سال ۱۹۲۵ نوشته شده است؛ دادگاهی که در آن معلمی به نام جان اسکوپس به جرم تدریس نظریه‌ی تکامل داروین در مدارس ایالتی تنسی متهم شد. محیط داستان، شهر خیالی هیلزبورو در ایالات متحده است، اما نمایشنامه فراتر از بازنمایی یک محاکمه‌ی تاریخی، به تمثیلی گسترده درباره‌ی آزادی اندیشه، تقابل علم و دین و نبرد میان اقتدار جزمی و پرسشگری عقلانی تبدیل می‌شود. خط اصلی داستان حول برترام «برت» کیتس، معلمی که به خاطر تدریس تکامل بازداشت می‌شود، شکل می‌گیرد. ورود متیو هریسون بردی، دادستان پرشور و بنیادگرای مذهبی، و هنری دراموند، وکیل مدافع لیبرال و دوست قدیمی او، زمینه را برای جدالی نمادین میان دو دیدگاه فراهم می‌سازد. شهروندان هیلزبورو، از جمله کشیش براون و دخترش ریچل (که رابطه‌ی عاطفی با کیتس دارد)، و روزنامه‌نگار ای. کی. هورنبک، نقش‌هایی کلیدی در بازتاب افکار عمومی و کشاکش میان باور سنتی و آزادی نوآورانه ایفا می‌کنند. در جریان دادگاه، تنش میان علم و ایمان و میان فرد و جامعه به اوج می‌رسد؛ هرچند کیتس در نهایت گناهکار شناخته می‌شود، اما جریمه‌ی سبک و سخنان پایانی دراموند پیام روشنی از پیروزی اخلاقی اندیشه‌ی آزاد بر قوانین جزمی به مخاطب منتقل می‌کند. از نظر مضمون، نمایشنامه به‌طور مستقیم با پرسش‌های بنیادین آزادی اندیشه در برابر اقتدار سرکوبگر درگیر است. نزاع علم و دین، شک و ایمان، و پرسشگری در برابر پذیرش کورکورانه، از درون دادگاه به عنوان عرصه‌ای عمومی و نمایشی بیرون می‌تراود. شخصیت‌ها در حکم نمادهایی از ذهن بسته و باز تصویر می‌شوند: بردی و کشیش براون در جایگاه تعصب و سخت‌گیری ایستاده‌اند، در حالی که دراموند، کیتس و در نهایت ریچل به روی تغییر و پرسشگری گشوده‌اند. حتی عنوان نمایشنامه، برگرفته از ضرب‌المثلی کتاب مقدسی، به نوعی هشدار درباره‌ی پیامدهای درگیری‌های فکری و اجتماعی است: کسی که به نزاع درونی یا اجتماعی دامن بزند، «باد» به ارث می‌برد، یعنی چیزی جز پوچی و تهی‌بودگی نصیبش نمی‌شود. از منظر سبکی، لارنس و لی با دیالوگ‌های پرحرارت و بلاغت‌محور فضایی می‌سازند که همزمان هم تماشاگر را سرگرم می‌کند و هم او را به اندیشیدن وامی‌دارد. صحنه‌های بازجویی متقابل، سخنرانی‌های پرشور و لحظه‌های فروپاشی شخصیت‌ها بر بار دراماتیک اثر می‌افزایند. در عین حال، به دلیل فاصله گرفتن از دقت تاریخی، اثر بیشتر به سوی تمثیل و پیام اخلاقی سوق یافته است. برخی از شخصیت‌ها در قالب کهن‌الگوها قرار می‌گیرند و در نتیجه به جای پیچیدگی روان‌شناختی، بیشتر حامل یک ایده یا ارزش مشخص هستند. همین امر باعث شده برخی منتقدان نمایشنامه را بیش از حد شعاری بدانند.
با این حال، قدرت اصلی نمایش در جهان‌شمولی مضامین آن است. اگرچه به دادگاه اسکوپس اشاره دارد، اما نوشته شدن آن در دهه‌ی ۱۹۵۰، آن را به روشنی به مک‌کارتیسم، سانسور و فضای ضداندیشه‌ی آن دوره پیوند می‌زند. تا امروز نیز این مضامین در بحث‌های مربوط به آموزش، آزادی بیان و نسبت باورهای مذهبی با علم مدرن زنده باقی مانده‌اند. در نهایت، «ارثیه باد» نه تنها اثری دراماتیک که یکی از متون کلاسیک آمریکایی در دفاع از آزادی فکری است؛ متنی که با وجود گذر زمان همچنان پرسش‌هایی بنیادین درباره‌ی جایگاه وجدان فردی، جرئت پرسشگری و ارزش حقیقت در جامعه‌ی انسانی پیش روی مخاطب می‌گذارد.