کتاب نظریه ها و تجربه های توسعه

"نظریه ها و تجربه های توسعه" نوشته‌ی کتی ویلیس، متنی بنیادی در حوزه‌ی مطالعات توسعه است که با نگاهی جامع، انتقادی و درعین‌حال شفاف، به بررسی چگونگی مفهوم‌پردازی، اجرا و پویش تاریخی توسعه می‌پردازد. این کتاب که هم دانشجویان و هم فعالان حوزه‌ی توسعه را مخاطب قرار می‌دهد، با زبانی قابل دسترس و لحنی جذاب، به تحلیل چارچوب‌های نظری متنوع، چالش‌های عملی، و گفت‌وگوهای کلیدی در باب توسعه می‌پردازد.
ویلیس متن را در قالب فصل‌هایی موضوع‌محور سامان داده که به‌صورت زمانی و مفهومی، سیر تحولات اندیشه‌ی توسعه را دنبال می‌کنند-از نظریه‌های نخستین مدرنیزاسیون تا نقدهای رادیکال پساتوسعه. او بحث خود را با بررسی این‌که چگونه توسعه، به‌عنوان یک عرصه‌ی نظری و عملی، پس از جنگ جهانی دوم و دوران استعمارزدایی-به‌ویژه از مسیر نهادهایی مانند بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول-پدیدار شد، آغاز می‌کند. این دیدگاه‌های اولیه به‌شدت بر مدل‌های اقتصادی غربی مبتنی بودند. در ادامه، خواننده با منظومه‌ای از نظریه‌ها آشنا می‌شود: نظریه وابستگی که بر نابرابری‌های ساختاری و پویایی‌های نواستعماری تأکید دارد؛ نئولیبرالیسم با سیاست‌های بازارمحور و تمرکز بر خصوصی‌سازی؛ و نیز رویکردهای پایدار و مشارکتی که بر برابری، شمول و پایداری زیست‌محیطی تأکید می‌گذارند. نکته‌ی مهم در رویکرد ویلیس، قرار دادن این نظریه‌ها در زمینه‌ی عملی است-این‌که چگونه این الگوها از سوی دولت‌ها، سازمان‌های غیردولتی و کنشگران محلی پذیرفته یا به چالش کشیده شده‌اند. او همچنین به کاربردهای میدانی توسعه در حوزه‌هایی مانند بهداشت، آموزش، شهرنشینی و جنسیت می‌پردازد که از مجموعه‌ای متنوع از مطالعات موردی در کشورهای جنوب جهانی برگرفته شده‌اند.
آن‌چه بیش از همه در این کتاب می‌درخشد، پایبندی آن به نوعی کثرت‌گرایی انتقادی است؛ رویکردی که به‌جای نسخه‌پیچی نظری، به کشف تنش‌ها، تضادها و پویایی‌های قدرت در بطن هر مدل توسعه می‌پردازد. از جمله مضامین محوری کتاب می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- شکاف تاریخی و ساختاری "شمال-جنوب" و نابرابری در قدرت جهانی
- نفوذ "نهادهای بین‌المللی و سیاست‌های کمک‌رسانی"
- نقش تعیین‌کننده‌ی "جنسیت، محیط و فرهنگ" در تعیین نتایج توسعه
- اهمیت "دانش بومی، عاملیت و مقاومت‌های محلی"
ویلیس با زبانی روشن و هدفمند می‌نویسد و میان سخت‌نویسی نظری و قابلیت دسترسی، توازن موفقی برقرار می‌سازد. ساختار آموزشی کتاب-شامل اهداف یادگیری، پرسش‌های بحث‌برانگیز و منابع پیشنهادی در پایان هر فصل-آن را به منبعی سودمند برای تدریس و یادگیری در دانشگاه‌ها بدل کرده است.
"نظریه ها و تجربه های توسعه" چیزی فراتر از یک کتاب درسی صرف است-این کتاب، دستگاه ابزاری ضروری برای هر کسی است که خواهان درک چشم‌انداز پیچیده، چندوجهی و گاه مناقشه‌برانگیز توسعه در جهان امروز است. کیتی ویلیس با ترکیب تاریخ، نظریه و مثال‌های میدانی، خوانندگان را به تأملی عمیق و جدی درباره‌ی این پرسش دعوت می‌کند که «توسعه» چیست، به چه کسی خدمت می‌کند، و چگونه می‌توان آن را به شیوه‌ای عادلانه‌تر و موثرتر بازاندیشی کرد. این کتاب در نسخه‌های به‌روز خود نیز، همچنان منبعی بی‌بدیل برای درک وعده‌ها و مخاطرات توسعه در قرن بیست‌ویکم باقی مانده است؛ راهنمایی برای حرکت میان پیچیدگی‌ها، امیدها و منازعات پیش روی جهان توسعه.