جک کروآک، مسافری در راه عصیان

جنبش ادبی ضد جامعه

نسل بیت (Beat Generation) به گروهی از نویسندگان آمریکایی پس از جنگ جهانی دوم و در دهه ی 1950 اطلاق می شود. اما وقتی از نسل بیت حرف می زنیم، باید از چه کسانی یاد کنیم؟ «جک کروآک»، «آلن گینزبرگ» (شاعر آمریکایی) و «ویلیام اس. باروز» (داستان نویس و از چهره های ادبیات پست مدرن) نمایندگان برجسته ی نسل بیت بودند. اما نسل بیت به این افراد محدود نمی شد. یکی از اعضای این جنبش درباره ی آن می گوید:

آنچه نسل بیت نام دارد، دسته ای از افراد از ملیت های مختلف است که فهمیده اند، جامعه چه افتضاحی است!

سه تن از اعضای اصلی نسل بیت

چرا نسل بیت  شکل گرفت؟

وقتی در مورد نسل بیت صحبت می کنیم، اول باید به زمینه ی شکل گیری آن، یعنی دوران پس از جنگ جهانی دوم بپردازیم. پس از جنگ جهانی دوم و فجایای آن، همه ی آن چه که مدرنیسم «پیشرفت» تلقی می کرد، زیر سؤال رفت. زخم های عمیقی که از جنگ جهانی دوم بر جای مانده بود، هر لحظه یادآوری می کرد که آرمان شهر ساخته ی دست انسان، فریبی بیش نیست. همین امر باعث به وجود آمدن یک خلأ اگزیستانسیال و احساس پوچی شد. از این رو، بسیاری از مردم، به خصوص نسل جوان تر، جست و جویشان را برای پیدا کردن معنا در ورای ارزش های سنتی و دیدگاه های رایج آغاز نمودند. و این گونه بود که هنرمندان و متفکرین، خودشان به تشکیل جوامعی دست زدند تا ارزش های کهنه را زیر سؤال ببرند.

«نسل بیت» حاصل به وجود آمدن چنین سؤالاتی بود. اعضای نسل بیت، سرمایه داری را سیستمی می دانستند که تنها به پول و مادیات اهمیت می دهد و روح انسان و برابریِ اجتماعی را تخریب می کند. اعضای نسل بیت علاوه بر اظهار ناخشنودی از فرهنگ مدرن، علیه قواعد کسل کننده ی نسل پدر و مادرهایشان فریاد برآوردند. آن ها خواستار بازنگری در ارزش های جامعه و الگوهای شغلی آن، تمرکز بر آزادی فردی، تجربه گرایی و مخالفت با ماشینی شدن انسان بودند.

پیش به سوی حرکت

شروع سفرمان راز‌آمیز بود و همراه با نم نم باران. می ‏توانستم ببینم این سفر حماسه بزرگ مه ‌آلودی از کار در خواهد آمد. دین فریاد کشید یوهووو! بالاخره اومدیم! و قوز کرد روی فرمان و ماشین را تازاند، دوباره برگشته بود به ذاتش، همه ملتفت شده بودند. همه ‌مان به وجد آمده بودیم، همه ‌مان متوجه بودیم که در حال پشت‌ سر گذاشتن سردرگمی و پوچی هستیم و قرار است یگانه کردار بزرگوارانه ی دورانمان را انجام دهیم، حرکت و حرکت کردیم! از کتاب «در راه»

«در راه»، مشهورترین کتاب «جک کروآک» است که در آن، دو دوست قاره ی آمریکا را در سفری ماجراجویانه زیر پا می گذارند. در سطحی عمیق تر، داستان این کتاب درباره ی جست و جوی حقیقت است و راوی به دنبال ارزش هایی است که در میانه ی قرن بیستم در آمریکا به دست فراموشی سپرده شده اند. «در راه» هم از نظر فرم و هم محتوا با کتاب های رایج در آن زمان متفاوت بود. از همین رو، برخی معاصرین «کروآک»، سبک نگارشی او را به سخره می گرفتند. مثلاً «ترومن کاپوتی» نویسنده ی کتاب «به خونسردی» درباره ی این کتاب گفته بود:

این، نوشتن نیست. صفحاتی تایپ شده پشت سر هم است!

اما در واقع، کتاب «در راه» با نثری متفاوت بر اساس رویدادها و ماجراجویی های واقعی «کروآک» و دوست نزدیکش، نوشته شده است. نمایندگان نسل بیت نمی خواستند فرار کردن را فقط تصور کنند، آن ها می خواستند فرار از زندگی دشوار را در عمل تجربه کنند و همین کار را هم کردند.

در راه: سفری به درون

در رمان «در راه»، طی کردن کیلومترها راه در سفری ماجراجویانه و خودانگیخته، به استعاره ای برای جست و جوی معنا در درون خویش تبدیل می شود. شخصیت ها در این داستان، بی تفاوت به وضعیت فعلی زندگی شان به دل جاده می زنند و سفر خود را آغاز می کنند. این سفر، نشانگر سفری به اعماق خویشتن است. سفری با محور اکتشاف درون. این خودکاوی از طریق خلق تجربیات جدید امکان پذیر می شود. آن ها بر همه ی محدودیت ها غلبه می کنند و به سوی دیدگاه های جدید، انسان های جدید و چشم اندازهای جدید رهسپار می شوند.

کتاب «در راه» در دهه ی 1950 میلادی نوشته شده است؛ اما با این وجود، رویدادها، احساسات، ایده ها و تجربیاتی که در این رمان مطرح می شوند، هنوز تازگی دارند و صدای جوانانی که چیزی بیشتر از عادی بودن از زندگی می خواهند، هنوز از لا به لای صفحات آن به گوش می رسد.

تنها، آدم های دیوانه را دوست دارم. آدم هایی که دیوانه ی زندگی اند. دیوانه ی حرف زدن. دیوانه ی نجات یافتن. در یک آن، خوره ی همه چیز هستند. آدم هایی که هیچ وقت خمیازه نمی کشند. حرف های معمولی نمی زنند. فقط می سوزند. می سوزند. می سوزند مثل مشعل افسانه ‌ای روم. از کتاب «در راه»

طرفداران دوآتشه 

کتاب «در راه» باعث شد نویسنده ی آن به نماینده ی رسمیِ «نسل بیت» تبدیل شود. «کروآک» ناخواسته به نمادی برای نوجوانان و جوانان پیرو «نسل بیت» یا بیت بازها (Beatniks) و بعدها «هیپی ها» (افرادی که در مخالفت با عادات و رسوم موجود در جامعه، به یکی از جنبش های اجتماعی جوانان در دهه ی 1960 میلادی در آمریکا پیوستند) بدل شد و کتاب او در زمره ی یکی از تأثیرگذارترین آثار بر فرهنگ عامه ی آمریکا قرار گرفت.

او این موقعیت را دوست نداشت و از رفتار طرفداران دو آتشه و پیروانش استقبال نمی کرد. بیت بازها، کسانی بودند که در دهه های 1950 و 60 بیشتر از آن که فلسفه و عمق «نسل بیت» را دریابند، به جنبه های سطحی آن توجه می کردند و قصدشان خودنمایی کردن از طریق استفاده از مواد مخدر و روشنفکرنمایی بود. «کروآک» در سال 1960 درباره ی آن ها گفت:

تقصیر من نیست که برخی افراد، عناصر نامتعارفی را در نوشته های من پیدا کرده اند تا نظریات بیت بازیشان را روی آن سوار کنند.

از ولگردی تا حقیقت

احساس تنهایی و جست و جو برای یافتن معنا در رمان هایی که پس از «در راه» منتشر شدند، جلوه ی بیشتری پیدا کرد. «کروآک» که شیفته ی بودیسم شده بود، نخستین نویسنده ی نسل بیت بود که منبع الهام خود را در شرق یافت. او در رمان «ولگردهای دارما» خود را «خانه به دوشی مذهبی» یا به عبارت دیگر «ولگرد دارما» نامید.

این رمان نیز مانند «در راه» برگرفته از زندگی واقعی است و شخصیت اصلی آن، یکی از شاعران آمریکایی به نام «گری اسنایدر» است که در قالب شخصیتی به نام «جفی رایدر» تجلی یافته است. «جفی» مصرف گرایی مدرن را نپذیرفته و به دنبال روشن بینی از طریق مراقبه است. هدف مراقبه یا مدیتیشن، تربیت و کنترل ذهن توسط تکنیک ‌های درون ‌نگرانه برای رسیدن به شادی آگاهی و آرامشی عمیق و طولانی و غیر وابسته به دیگران است. بدین ترتیب، کروآک از طریق کتاب «ولگردهای دارما» بودیسم را به پیروان نسل بیت و همه ی ولگردان جویای حقیقت معرفی کرد. 

می دونی که کوهستان واسه من یعنی بودا. به این صبوری فکر کن. این کوه ها صدها هزار سال است فقط اینجا نشستن و ملطقاَ توی سکوت واسه همه ی موجودات زنده دعا کردن. توی یه همچین سکوتی نشستن منتظر که ما بیایم این جا از این همه بی تابی و حماقتمون دست برداریم. از کتاب «ولگردهای دارما»

عشق سال های نوجوانی

«مری کارنی» که در تصویر زیر، عکس جوانی اش را در دست گرفته، شخصیتی واقعی است که «کروآک» در نوجوانی عاشق او بوده و برای خلق شخصیت داستان «مگی کسیدی» از او الهام گرفته ست.

این عکس، حدوداً زمانی گرفته شده که «مری» و «جک» در اوایل سال 1933 با هم دیدار می کردند. اما «مری کارنی» می گوید که وقتی کتاب را برایش آوردند، خودش را نشناخته و حتی برخی چیزهایی که در داستان درباره ی «مگی» نوشته شده، باعث شرمساری او شده است. «مری» می گوید «کروآک» از ذهن داستان پرداز خود استفاده کرده و با وجود این که دیگران فکر می کنند این داستان صد در صد واقعی است، نویسنده بیشتر از جهان داستانی خود نوشته تا دنیای واقعی.

زندگی، عصیان و دیگر هیچ

«جک کروآک» در 12 مارس 1922 به دنیا آمد. پدر و مادر او از مهاجران فرانسوی-کانادایی بودند که ایالت «ماساچوست» را برای زندگی انتخاب کردند. «جک» تا زمانی که به مدرسه وارد شود، زبان انگلیسی را نیاموخته بود. او در سال 1939 وارد دانشگاه کلمبیا در نیویورک شد و در رشته ی فوتبال تحصیل کرد اما با مربی اش به مشکل برخورد و ترک تحصیل کرد. «کروآک» در دهه ی 1940 کارهای متنوعی انجام داد: به عنوان نویسنده ی ورزشی کار کرد، به عضویت نیروی دریایی درآمد (و در دوران جنگ جهانی دوم به دلیل سرکشی هایش برکنار شد)، مدتی دریانورد بود و حتی در سازمان جنگلداری ایالت متحده خدمت کرد.  

آن چه «کروآک» را به انجام کارهای مختلف سوق می داد، روح سرکش و میل شدید او به تجربه گرایی بود. بی دلیل نیست که داستان های او از طریق نوشتنِ خود به خودی و بداهه نویسی خلق می شدند. این نویسنده ی برجسته که شیفته ی بداهه پردازی موسیقی جاز بود، سبکی غیررسمی و بی نظم را بنیان گذاشت تا از طریق آن بتواند بر حقیقت این لحظه یعنی «این جا و اکنون» تأکید کند؛ بودن در لحظه بدون نگاه کردن به گذشته یا آینده. از این رو، فرم آزاد نوشته های او به خصوص در کتاب «در راه»، بر نویسندگانی چون «نورمن میلر»، خالق کتاب «برهنه ها و مرده ها»، تأثیر عمیقی گذاشت. با ما همراه باشید تا با ماجراها و حواشی زندگی عجیب «کروآک» بیشتر آشنا شویم.

کاغذهایی که راه را ساختند  

«کروآک» رمان «در راه» را بر رولی از کاغذِ به هم پیوسته به طول 120 فوت (حدود 37 متر) تایپ کرد و آن را «طومار» (the scroll) نامید. این طومار که مانند عنوان کتاب به یک راه شباهت داشت، از طریق چسباندن کاغذها به هم ایجاد شده بود. با وجود این که نسخه ی اولیه ی رمان «در راه» به سرعت و در طول سه هفته نوشته شد، «کروآک» مدتی را صرف بازبینی آن کرد و نسخه ی نهایی، 6 سال بعد به چاپ رسید. 

«ویلیام باروز» و «آلن گینزبرگ» که هر دو از دوستان «کروآک» بودند در این رمان در قالب شخصیت های داستان تصویر شده اند. 

خرگوش های جان آپدایک 

کتاب «در راه» الهام بخش «جان آپدایک» (نویسنده ی شهیر آمریکایی) برای خلق مجموعه رمان ‌های «خرگوش» شد. اولین کتاب از این مجموعه داستان با نام «فرار کن، خرگوش» (Rabbit, Run) در سال 1960 یعنی سه سال پس از انتشار رمان «در راه» و تحت تأثیر نثر هنجارشکن آن نوشته شد.

معنی «بیت»

حتماً برایتان سؤال شده که چرا اعضای «نسل بیت» این نام را برای خود انتخاب کردند. طبق گفته ی «کروآک»، واژه ی «بیت» (beat) برگرفته از کلمه ی «beatitude» به معنی «سعادتی جاودان» است. یکی دیگر از معانی این کلمه «بی عملی» است. اما شاید بتوان آن را «بی عملی مقدس» دانست. همان بی عملی که بودا آن را ترویج می کرد: بی عملیِ محض که در آن هیچ فکری رخ نمی دهد و انسان را به هسته ی وجودی اش وصل می کند. آیا این نوع از بی عملی، همان سعادت جاودان نیست؟

لباسی به ارزش 15.000 دلار

«جانی دپ» در سال 1991، بارانیِ «جک کروآک» را به مبلغ 15.000 دلار خرید. در دهه ی 1990، در حالی که حدود 30 سال از مرگ «کروآک» می گذشت، برخی از چیزهای باقی مانده از او به فروش گذاشته شد. طوماری که داستان «در راه» بر روی آن نوشته شده بود، بین 10 تا 20 میلیون دلار، ارزش گذاری شد.

شاعری عاشق موسیقی 

«کروآک» بیشتر به خاطر رمان هایش شناخته شده است، اما او با جنبش شعر نسل بیت نیز ارتباط تنگاتنگی داشت. خالق «در راه» می گفت دوست دارد به عنوان شاعر موسیقی جاز شناخته شود. یکی از اصلی ترین دلایل علاقه ی او به این سبک از موسیقی این بود که موسیقی «جاز» و «بلوز» هر دو از اصل بداهه ‌پردازی بهره می‌ گیرند.

تک نوازی عصیان گر

آثار «کروآک» همیشه تازه و هیجان انگیزند. تأثیرگذاری او بر ادبیات دهه ی 1950 آمریکا با تأثیر «همینگوی» بر داستان نویسی دهه ی 1920 مقایسه می شود. «جک کروآک» در داستان هایش، نگاه متفاوت، صادق و بی ریای خود را به نمایش می گذارد. او آمریکایی ها را به سخره می گرفت چرا که معتقد بود آن ها خود را در یک زندگی پر از «بایدها» گیر انداخته اند.

اگر می خواهید در حوضچه ی «اکنون» آب تنی کنید، دم را غنیمت بشمارید و کتابی از «کروآک» را به دست بگیرید. بیایید از این نویسنده ی عصیانگر بیاموزیم که جایی برای رسیدن و چیزی برای به دست آوردن وجود ندارد: زندگی یک سفر است و ما مسافران این راه. 

خرید کتاب های جک کروآک