کتاب از آتروپاتن باستان تا آذربایجان و کردستان

کتاب «از آتروپاتن باستان تا آذربایجان و کردستان» اثر عباس جوادی، پژوهشی بدیع در ریشه‌های تاریخی و تحولات قومی و زبانی مناطق شمال غربی ایران است. این اثر با بهره‌گیری از دستاوردهای چندین رشته‌ی علمی، از جمله زبان‌شناسی تاریخی، مردم‌شناسی، ژنتیک تاریخی و تاریخ باستان، روایتی منحصر بفرد از سرگذشت این سرزمین از دوران پیشاتاریخ تا اواخر عهد باستان ارائه می‌دهد. تمرکز اصلی کتاب بر دوره‌ی مادها و قلمرویی است که بعدها با نام «آتروپاتن» شناخته شد؛ منطقه‌ای که امروزه با نام‌های آذربایجان و کردستان می‌شناسیم.
جوادی بر این مسئله‌ی کلیدی تأکید می‌کند که دگرگونی‌های قومی و زبانی در این سرزمین، نه حاصل نسل‌کشی یا کوچ‌های اجباری، بلکه نتیجه‌ی یک فرایند تدریجی و طولانی از هم‌زیستی، آمیزش و تعامل فرهنگی بوده است. روایت کتاب از دوران پیشاتاریخ آغاز می‌شود، زمانی که شناخت ما از گذشته تنها از طریق یافته‌های باستان‌شناسی و تحلیل‌های ژنتیکی ممکن است. سپس به مسئله‌ی گسترش زبان‌های هندواروپایی و ورود اقوام ماد و پارس به فلات ایران می‌پردازد. با شکل‌گیری نخستین دولت ایرانی توسط مادها، این منطقه به بخش مهمی از حکومت آنان تبدیل شد و پس از فروپاشی این دولت، آتروپات، ساتراپ محلی، توانست با حفظ استقلال این بخش، نام خود را بر آن جاودانه سازد.
یکی از وجوه برجسته‌ی کتاب، واکاوی روند «ایرانی شدن» این مناطق است. جوادی با استناد به منابع معتبر دانشگاهی، نشان می‌دهد چگونه زبان مادی و پس از آن پارسی باستان، به تدریج جایگزین زبان‌های بومی پیشاایرانی مانند لولوبی و کوتی شدند. این تحول زبانی، فرایندی چندصدساله بود که از طریق تعاملات فرهنگی و سیاسی و نه از راه حذف فیزیکی مردمان بومی، به وقوع پیوست. تحلیل ریشه‌شناختی نام‌هایی چون «آذربایجان» و بررسی جای‌نام‌های کهن منطقه، از دیگر بخش‌های مهم این پژوهش به شمار می‌رود.
این اثر در واقع حاصل گردآوری و تکمیل مقالاتی است که نویسنده طی پانزده سال در وب‌سایت شخصی خود منتشر کرده بود. عباس جوادی با پیشینه‌ی تحصیل در رشته‌های شرق‌شناسی و زبان‌شناسی، توانسته است مباحث پیچیده‌ی تاریخی را برای مخاطب عام نیز قابل فهم سازد. هدف او از این کار، ارائه‌ی شناختی درست از تاریخ برای دور شدن از تعصبات قومی و تأکید بر ریشه‌های مشترک و تاریخ درهم‌تنیده‌ی ساکنان این سرزمین کهن است.