کتاب شمشیر محکوم

رمان «شمشیر محکوم» نوشته آی. جی. پارکر، ششمین بخش از مجموعه تاریخی معمایی «سوگاوارا آکیتادا» است که در سال ۲۰۰۹ منتشر شد. این اثر که با نثر هوشمندانه و سرشار از جزئیات تاریخی‌اش مورد تحسین قرار گرفته، خواننده را به دوران هیان در ژاپن قرن یازدهم (کیوتوی امروزی) می‌برد و زندگی دربار امپراتوری، نظام قضایی و کشمکش‌های اجتماعی آن عصر را به شکلی زنده بازآفرینی می‌کند.
ماجرا بر محور لرد سوگاوارا آکیتادا، دبیر ارشد وزارت دادگستری، می‌چرخد. او در پی ادای دینی قدیمی به دوست شکست‌خورده‌اش، هاسئو، وارد ماجرایی پرمخاطره می‌شود. هاسئو به ناحق به جرمی هولناک متهم، محکوم و تبعید شده و در همان تبعید جان باخته است. تنها یادگار و سرنخ او شمشیری است که نامش را به رمان داده است. اکنون آکیتادا عزم کرده است نام هاسئو را از ننگ بزداید، اما این جست‌وجو به جای آنکه صرفا یک تحقیق اداری باشد، به بار عاطفی و اخلاقی سنگینی برای او بدل می‌شود؛ باری که با توطئه‌های سیاسی و عذاب وجدان شخصی‌اش درهم می‌آمیزد. در کنار این روایت اصلی، تورا، خدمتکار آکیتادا، درگیر معمایی جداگانه می‌شود: قتل توموئه، خواننده خیابانی نابینایی که در شرایطی مبهم و در نزدیکی تورا کشته می‌شود. رمزگشایی از گذشته و هویت واقعی توموئه، ابعاد تازه‌ای از ماجرا و لایه‌های پنهان جامعه هیان را آشکار می‌کند. رمان دو مسیر روایی در هم تنیده را پی می‌گیرد: نخست، تلاش آکیتادا برای یافتن حقیقت درباره هاسئو و معنای عدالت و وفاداری، و دوم، معمای قتل توموئه که در سایه‌ی تعصبات اجتماعی و سوءظن‌های کور شکل گرفته است. این دو پرونده در نهایت به هم گره می‌خورند و داستانی پرکشش از رستگاری، شرافت و صداقت برجای می‌گذارند. در همین حین، آکیتادا با بحران‌های شخصی نیز دست و پنجه نرم می‌کند: روابط پرتنش با همسرش، فشارهای ناشی از رفتارهای غیرمنطقی مافوقش، و شیوع نگران‌کننده بیماری آبله در پایتخت، همگی زمینه‌ای برای آشکار شدن تضاد میان آشوب بیرونی و کشمکش درونی او فراهم می‌کنند. قدرت رمان در غوطه‌ور کردن خواننده در بطن تاریخ است. پارکر با تحقیق دقیق، از آداب و پروتکل‌های دربار گرفته تا جزئیات جغرافیایی و فرهنگی، دنیای قرن یازدهم ژاپن را بافتی زنده و لایه‌دار می‌سازد. نثر او به خاطر وضوح، ظرافت و ریتم ملایمش ستوده شده است؛ نثری که هم توانایی ترسیم صحنه‌های شاعرانه و جوی را دارد و هم کشش لازم برای پیگیری رمز و رازهای داستانی. از همین رو برخی منتقدان این بخش از مجموعه را کامل‌ترین و پخته‌ترین اثر پارکر دانسته‌اند. با این حال واکنش خوانندگان و منتقدان به «شمشیر محکوم» یکدست نبوده است. شماری از طرفداران مجموعه از روند داستانی ناامید شدند و آکیتادا را شخصیتی «غیرقابل‌قبول» دانستند، معما را بیش از حد قابل پیش‌بینی ارزیابی کردند و حتی مرگ یکی از شخصیت‌های کلیدی را بی‌جهت دلخراش خواندند. برخی دیگر نیز صحنه‌پردازی را غیرواقعی یافتند و ادامه‌ی مطالعه را نیمه‌کاره رها کردند. در مقابل، گروهی از خوانندگان همچنان وفادار به مجموعه ماندند و اثر را ستودند: آن‌ها فضای تاریخی و بازنمایی فرهنگ دربار را جذاب و پرکشش توصیف کردند و مبارزات اخلاقی آکیتادا را با کارآگاهان متناقضی چون کورت والاندر یا اندی سیپوویچ مقایسه کردند. برخی نیز از انسجام طرح‌های موازی و پیوند هوشمندانه آن‌ها در پایان، به عنوان نقطه‌ی قوت یاد کردند. از منظر جایگاه در مجموعه، «شمشیر محکوم» ششمین کتاب از رمان‌های آکیتادا است و ترتیب زمانی آن با خط زمانی درونی داستان‌ها هماهنگ است، هرچند ترتیب انتشار در بازار جهانی کمی متفاوت بوده. این اثر مانند سایر کتاب‌های مجموعه، به کاوش در مضامین عدالت، اخلاق، مسئولیت فردی و موقعیت انسان در ساختار اجتماعی دوران هیان می‌پردازد.
در مجموع، این رمان با ترکیب معماهای دوگانه، بار احساسی و غنای تاریخی، اثری است که نه تنها یک داستان کارآگاهی را روایت می‌کند، بلکه نگاهی فلسفی به عدالت، رستگاری و صداقت پایدار نیز ارائه می‌دهد. حتی اگر برخی خوانندگان معما را بیش از حد شفاف یا قهرمان را دارای نقص بدانند، «شمشیر محکوم» همچنان به سبب فضای تاریخی عمیق، شخصیت‌های پویا و تصویرپردازی زنده‌اش ارزشمند باقی می‌ماند. برای خوانندگانی که به دنیای ژاپن، یا به رمزگشایی‌های آرام اما پیچیده علاقه دارند، این کتاب روایتی غنی و به‌یادماندنی عرضه می‌کند.