کتاب نگرشی انتقادی به توسعه جماعت محور

کتاب «نگرشی انتقادی به توسعه جماعت محور» نوشته‌ی مارگارت لدویت، اثری درخشان در حوزه‌ی توسعه‌ی اجتماعی و آموزش انتقادی است که در سال ۲۰۲۰ منتشر شد.لدویت، که از برجسته‌ترین نظریه‌پردازان توسعه‌ی جامعه در بریتانیا است، در این اثر کتاب درسی و راهنمای عملی را با اندیشه‌ای ژرف در عدالت اجتماعی ترکیب می‌کند تا به خوانندگان یادآوری کند که توسعه‌ی جامعه نباید در سطح خدمات محلی یا کار حمایتی باقی بماند، بلکه باید نوعی کنش سیاسی و رهایی‌بخش باشد که ریشه در مقاومت علیه نئولیبرالیسم و نابرابری دارد. در آغاز کتاب، نویسنده با ترسیم چشم‌انداز جهانی، نشان می‌دهد که چگونه ایدئولوژی نئولیبرال، ریاضت اقتصادی و گسترش پوپولیسم راست‌گرا موجب تضعیف عدالت اجتماعی و همبستگی شده‌اند. از نظر او، این وضعیت تنها با بازگشت به سنت‌های فکری رهایی‌بخش - به‌ویژه آموزه‌های پائولو فریره درباره‌ی «آموزش برای آگاهی انتقادی» و اندیشه‌های آنتونیو گرامشی درباره‌ی «هژمونی و روشنفکر ارگانیک» - قابل پاسخ‌گویی است. بر همین مبنا، لدویت مفهوم توسعه‌ی جامعه را به مثابه‌ی فرایند سیاسی بازتوزیع قدرت و بازنویسی روایت‌ها می‌فهمد. او از خواننده می‌خواهد که کار اجتماعی را نه به عنوان خدمت‌رسانی، بلکه به عنوان عمل (praxis) - پیوند نظریه و کنش - بازتعریف کند. فصل‌های کتاب به موضوعاتی چون ساختار قدرت، روایت‌های مسلط، روش‌های تحقیق مشارکتی و شیوه‌های بازآفرینی کنش جمعی می‌پردازند. لدویت با بهره‌گیری از مطالعات موردی، گفت‌وگوهای انتقادی، خلاصه‌های مفهومی و حتی کارتون‌های آموزشی، نظریه را به زبانی در دسترس و پویا بدل کرده است. او استدلال می‌کند که اگر توسعه‌ی جامعه از واقعیت‌های کلان - سرمایه‌داری جهانی، بحران اقلیمی، نژادپرستی و جنسیت‌گرایی - غفلت کند، به ابزاری در خدمت همان ساختارهای سلطه بدل می‌شود که باید آنها را به چالش بکشد. بدین‌ترتیب، توسعه‌ی واقعی تنها زمانی ممکن است که کنش‌گران محلی خود را در شبکه‌ای جهانی از مقاومت و آگاهی انتقادی بازشناسند. از نظر روشی، کتاب به پژوهش مشارکتی، گفت‌وگو و خلق جمعی دانش بها می‌دهد. این رویکرد، دانش را امری ایستا نمی‌داند، بلکه فرایندی زنده می‌بیند که از تعامل میان مردم، تجربه و تفکر انتقادی زاده می‌شود. لدویت با طرح پرسش‌های باز، دعوت به تأمل و پیشنهاد تمرین‌های عملی، خواننده را از موقعیت مشاهده‌گر به کنش‌گر اجتماعی فعال تبدیل می‌کند. از حیث نقاط قوت، اثر او هم‌زمان در دسترس و عمیق است: ترکیب نثر روان، منابع آموزشی و مباحث نظری سنگین، آن را برای دانشجویان و متخصصان به‌طور یکسان سودمند ساخته است. پیوند میان موضوعات جهانی - از بحران نابرابری تا تغییرات اقلیمی - با تجربه‌ی محلی، کتاب را به متنی هم‌زمان آکادمیک و کاربردی بدل کرده است. بااین‌حال، برخی خوانندگان ممکن است دامنه‌ی گسترده و نظری کتاب را چالش‌برانگیز بیابند، به‌ویژه کسانی که آشنایی محدودی با نظریه‌های انتقادی دارند؛ همچنین تمرکز مثال‌ها بر زمینه‌ی بریتانیا ممکن است کاربرد آن را در بافت‌های دیگر محدود کند.
در مجموع، «نگرشی انتقادی به توسعه جماعت محور» متنی است الهام‌بخش که بر ضرورت بازاندیشی در مفهوم توسعه و بازگرداندن آن به ریشه‌های عدالت‌خواهانه تأکید می‌کند. لدویت با زبانی پرشور و استدلالی محکم، یادآور می‌شود که اگر توسعه‌ی جامعه بخواهد حقیقتا معنا داشته باشد، باید در برابر منطق بازار، فردگرایی و نئولیبرالیسم ایستادگی کند. این کتاب فراخوانی است برای کنش‌گران و اندیشمندان تا از سطح اصلاحات جزئی فراتر رفته و در ساختن جهانی عادلانه‌تر، آزادتر و آگاه‌تر سهیم شوند.