کتاب تروتسکی زوال یک انقلابی

«تروتسکی؛ زوال یک انقلابی» نوشته‌ی برتراند پتنود به زندگی و سرانجام لیون تروتسکی از ارکان انقلاب اکتبر روسیه می‌پردازد؛ این‌که چگونه اوج گرفت و چگونه طرد شد.
تروتسکی بعد از انقلاب مارس 1917 از آلمان که در آن‌جا زندانی بود به روسیه بازگشت و در همین سال به حزب بلشویک پیوست. سخنرانی‌های انقلابی تروتسکی در جریان انقلاب اکتبر ۱۹۱۷، بسیار پرشور بود. او در سال‌های نخستین حیات شوروی به درخواست لنین به عنوان وزیر امورخارجه و رهبر ارتش سرخ انجام وظیفه کرد و یکی از بنیان‌گذاران بین‌الملل کمونیست بود. در پی مرگ لنین در 1924 تروتسکی برای تداوم خط‌‌مشی کمونیستی لنین، با ضد انقلاب سیاسی‌ای که استالین نماینده اصلی آن بود، مبارزه کرد. چون تروتسکی با استالین اختلاف داشت، وقتی‌که در ژانویه 1925 قدرت به دست استالین افتاد، او را برکنار و به سیبری تبعید کرد و در 1927 به اتهام عملیات ضدحزبی از حزب‌ کمونیست اخراج شد. در 1928 به آسیای میانه تبعید شد و سپس در سال 1929 از شوروی رفت. ترکیه، فرانسه، نروژ و مکزیک مقصدهای بعدی او بودند که تروتسکی مدتی در آن‌ها اقامت داشت و سرانجام نیز به دست «مرکادر» که از عوامل و دست‌نشانده‌ی استالین بود در مکزیک به قتل رسید.
«تروتسکی زوال یک انقلابی» به زندگی این انقلابی مارکسیست می‌پردازد که اختلاف نظرهایش با لنین منجر به جدایی از او شد و در نهایت به فرجامی رسید که جمهوری نوپای شوروی به رهبری استالین برایش رقم زده بود. روایتی جذاب و خواندنی و در عین حال تکان‌دهنده از سال‌های پایانی زندگی مردی که یکی از تاثیرگذارترین شخصیت‌های انقلاب اکتبر روسیه بود.
کتاب شامل «سرآغاز» با عنوان «نجات معجزه آسا» و یازده سرفصل‌ با عنوان‌های قطار زرهی، مغز متفکر، مرد اکتبر، روز مردگان، دردسرهای پدر، زندانیان و ماموران مخفی، همسفران، دیکتاتور بزرگ، رویارویی با سرنوشت، خوش اقبالی و آخرین مهلت است. در بخش یازدهم (خوش اقبالی) ماجرای کامل ترور تروتسکی و آخرین ساعات زندگی او روایت می‌شود. «سرانجام: تباهی» عنوان بخش پایانی کتاب است که به سرنوشت «مرکادر» ترور کننده‌ی تروتسکی و بیست سال زندانی شدن او می‌پردزد. او هرگز وابستگی خود را به پلیس مخفی شوروی اعتراف نکرد و پس از آزادی ابتدا به کوبا و بعد به چکسلواکی و سپس به شوروی سفر کرد. وی در 8 ژوئن 1960 در کاخ کرملین «مدال لنین» و «مدال ستاره طلایی» را از برژنف صدر هیئت رئیسه اتحاد شوروی دریافت کرد.
«تروتسکی؛ زوال یک انقلابی» نه فقط به زوال یک انقلابی بلکه به زوال یک ایدئولوژی می‌پردازد و عمق تباهی و تاریکی رژیم‌های توتالیتر را نشان می‌دهد.