کتاب دختر ذرت

رمان کوتاه «دختر ذرت» نوشته‌ی جویس کارول اوتس، نخستین‌بار در سال ۲۰۱۱ منتشر شد و عنوان‌دار مجموعه‌ی تریلر روانشناختی «دختر ذرت و دیگر کابوس‌ها» است. این داستان نمونه‌ای درخشان از توانایی اوتس در کاوش در ژرفای ذهن انسان و ساختن روایتی دلهره‌آور از خشونت، انزوا و فروپاشی روانی است؛ داستانی که در عین اختصار، تصویری تکان‌دهنده و روانکاوانه از آسیب‌پذیری نوجوانان و ناتوانی نهادهای بزرگسال در فهم دنیای درونی آنان ارائه می‌دهد.
در مرکز روایت، ماریسا بنتری دوازده‌ساله قرار دارد که به‌دست گروهی از دختران نوجوان ربوده می‌شود؛ گروهی به رهبری جود تراهرن، دختری کاریزماتیک، جامعه‌ستیز و مرموز که آیینی نمادین و وهم‌آلود را با الهام از اسطوره‌ی بومی «دختر ذرت» ترتیب داده است؛ داستانی که قربانی شدن دختر برای حاصلخیزی زمین را روایت می‌کند. جود با تفسیر مخدوش این روایت، ماریسا را در زیرزمینی متروک حبس می‌کند، در حالتی از بی‌غذایی، بی‌هوشی ناشی از مواد و ترسی دائم. دختران دیگر، با درجاتی از شک و تردید یا وفاداری کورکورانه، در این آیین دخیل‌اند؛ هریک با انگیزه‌هایی گوناگون، از همرنگی با گروه گرفته تا میل به دیده شدن یا گریختن از پوچی شخصی. نقطه‌ی قوت اوتس در این رمان، استفاده‌ی دقیق از روایت‌های چندگانه است. داستان نه‌فقط از نگاه قربانی، که از منظر جود، مادر پریشان ماریسا، یک روان‌شناس مدرسه و دیگر شاهدان روایت می‌شود. این تنوع دیدگاه، به‌جای پاسخ دادن، پرسش‌ها را گسترش می‌دهد و لایه‌های بیشتری از ابهام اخلاقی و اضطراب روانی می‌سازد. برای ماریسا، تجربه، گذری کابوس‌وار از زیست دانش‌آموزی به دنیای بی‌منطق خشونت است؛ برای جود، بازسازی معنا و قدرت در جهانی بی‌اعتناست؛ و برای بزرگسالان، بیدار شدن دردناک از توهم امنیت و کنترل. در نتیجه، رمان نه در پی یافتن یک مقصر واحد، بلکه در پی نمایش ناتوانی در درک کامل خشونت است، به‌ویژه خشونتی که در سنین پایین و در بستر مناسک ظاهر می‌شود. سبک نوشتاری اوتس نیز با محتوای روایت همخوان است: فشرده، موجز، با زبانی کنایی و تلویحی که ترس و تنش را از راه ابهام می‌سازد، نه خشونت مستقیم. هیچ قهرمان مطلق یا شر مطلقی وجود ندارد، بلکه شخصیت‌ها در منطقه‌ی خاکستری رفتار و نیت به‌سر می‌برند. اوتس با دقتی شبیه جراحی، روایت را از کلیشه‌ها تهی می‌کند و در عوض، به شکلی بی‌رحم اما بی‌ادعا، ساختارهای شکننده‌ی روابط انسانی را به نمایش می‌گذارد. داستان، حتی در اوج خود، به‌جای گره‌گشایی اخلاقی، ابهامی پایدار برجای می‌گذارد؛ گویی خواننده نیز بخشی از این عدم قطعیت می‌شود. آنچه «دختر ذرت» را از آثار معمول تریلر روانشناختی متمایز می‌سازد، تحلیل دقیق آن از پویایی‌های قدرت در روابط دختران نوجوان و ناتوانی ساختارهای بزرگسال - از جمله خانواده، مدرسه و نهادهای مراقبتی - در شناسایی یا مداخله به‌موقع است. این ناتوانی نه از سر بی‌توجهی، بلکه از ناآگاهی عمیق درباره‌ی جهان روانی کودکان ناشی می‌شود؛ جهانی که اغلب برای بزرگسالان نامرئی باقی می‌ماند. اوتس با مهارتی کم‌نظیر، نشان می‌دهد که چگونه خشونت می‌تواند نه از بیگانگان، بلکه از دل روابط روزمره و ظاهرا بی‌ضرر جوانه بزند.
در نتیجه، این رمان کوتاه به آثار کلاسیکی چون «لاتاری» شرلی جکسون یا «سالار مگس‌ها»ی گلدینگ پهلو می‌زند، اما در تمرکز روان‌شناختی، روایت چندلایه و نگاه سرد اما انسانی‌اش، منحصرا در قلمرو ادبیات خاص جویس کارول اوتس باقی می‌ماند. «دختر ذرت» داستانی است که پس از پایان یافتن، همچنان در ذهن باقی می‌ماند؛ نه فقط به‌خاطر هولناکی‌اش، بلکه به‌سبب آنکه بی‌رحمانه، ما را به یاد می‌آورد که وحشت، اغلب نه از بیرون، بلکه از درون آشناترین ساختارهای زندگی می‌جوشد.