کتاب گفتمان هویت و مشروعیت

کتاب «گفتمان، هویت و مشروعیت» نوشته مجید خسروی‌نیک، پژوهشی ژرف در تلاقی زبان، سیاست و رسانه است. این اثر با بهره‌گیری از روش تحلیل گفتمان انتقادی (CDA)، به بررسی چگونگی برساخت هویت ملی، مشروعیت سیاسی و تقابل «خود» و «دیگری» در پوشش رسانه‌ای برنامه هسته‌ای ایران می‌پردازد. خسروی‌نیک با تمرکز بر روزنامه‌های ایران و بریتانیا -‌از کیهان و شرق تا تایمز و گاردین‌- به بررسی می‌پردازد که چگونه روایت‌های خبری، نه‌فقط گزارش، بلکه بازآفرینی قدرت، معنا و سیاست‌اند.
او در ابتدا نظریه‌های بنیادین تحلیل گفتمان، خودکارسازی مشروعیت و نقش رسانه‌ها در شکل‌دادن به ادراکات عمومی را معرفی می‌کند، سپس این مفاهیم را در زمینه‌‌ تاریخی-سیاسی ایران و غرب قرار می‌دهد. در فصول بعد، نویسنده از میان مجموعه‌ای گسترده از مقالات خبری، نمونه‌هایی را برمی‌گزیند و به تحلیل زبانی و زمینه‌ای آن‌ها می‌پردازد. برای مثال، در تحلیل پوشش کیهان، روایت «محاصره» و «تهدید» برجسته می‌شود که موجب تقویت همبستگی ملی می‌گردد، در حالی‌ که در گفتمان شرق، نوعی نگاه مصلحت‌جویانه و اصلاح‌طلبانه شکل می‌گیرد. در سوی دیگر، روزنامه‌های بریتانیایی ایران را تهدیدی برای نظم بین‌المللی ترسیم می‌کنند، با تأکید بر نافرمانی از حقوق جهانی و ابهام‌افکنی هسته‌ای. یکی از برجسته‌ترین مضامین کتاب، نقش روایت رسانه‌ای در مشروعیت‌بخشی به مواضع سیاسی است. از طریق چارچوب‌بندی خاص، انتخاب استعاره، شیوه‌ی نقل‌قول و تکرار کلیدواژه‌ها، روزنامه‌ها سعی می‌کنند روایت خود را طبیعی و موجه جلوه دهند. خسروی‌نیک نشان می‌دهد که چگونه رسانه‌ها، با برجسته‌سازی یا حذف عناصر خاص، نه‌تنها واقعیت را گزارش نمی‌کنند، بلکه آن را بازآفرینی می‌کنند. این اثر همچنین نمونه‌ای ممتاز از میان‌رشته‌گرایی در علوم انسانی است. نویسنده با تلفیق تحلیل زبانی، شناخت ایدئولوژی رسانه‌ای و درک تاریخی، به مطالعه‌ای بدل می‌شود که نه‌تنها خوانندگان رشته‌های زبان‌شناسی و علوم ارتباطات، بلکه پژوهشگران علوم سیاسی، مطالعات خاورمیانه و حتی متخصصان امنیت بین‌الملل را نیز مخاطب قرار می‌دهد. خسروی نیک ما را به خوانشی آگاهانه‌تر از اخبار فرا می‌خواند؛ اینکه عناوین، صفات و استعاره‌ها، خنثی نیستند، بلکه حامل موضع‌اند. او به‌ویژه در شرایطی که تنش‌های ژئوپلیتیکی به روایت‌های رسانه‌ای گره خورده‌اند، اهمیت نقد گفتمان را به‌عنوان ابزاری برای کشف سازوکار قدرت یادآور می‌شود.
«گفتمان، هویت و مشروعیت» نه‌فقط پژوهشی دانشگاهی، بلکه درسی برای زیستن در جهان رسانه‌ای امروز است-جهانی که در آن هویت، مشروعیت و سیاست، همگی از مسیر کلمه‌ها عبور می‌کنند.